Γιώργος Παπαλεξίου, οικονομολόγος, μέλος της Πρωτοβουλίας «Διαγραφή του Χρέους Τώρα!»

Ως Πρωτοβουλία Διαγραφή του Χρέους Τώρα! βάζουμε ως διεκδίκηση τον συμψηφισμό των γερμανικών επανορθώσεων και του κατοχικού δανείου, τα οποία σύμφωνα με διεθνείς εκτιμήσεις έχει υπολογιστεί σε περίπου ι τρις €. Και αν σε κάποιους φαίνεται «εθνικιστικό» το όλο ζήτημα, τότε γιατί το ζευγάρι γερμανών αισθάνθηκε την ανάγκη να δώσει το συμβολικό ποσό των €875, δηλαδή το ποσό που σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις αντιστοιχεί σε κάθε γερμανό, στο Δήμο Ναυπλίου; Γιατί ο σύμβουλος του πρώην προέδρου της Γαλλίας Σαρκοζί, Ζακ Ντελπλά το 2011 υπολόγισε τις γερμανικές αποζημιώσεις και το κατοχικό δάνειο σε 575 میلیارد.

Ακόμα και η λαομίσητη κυβέρνηση Σαμαρά- Βενιζέλου- Κουβέλη συνέστησε την ειδική επιτροπή στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους (Επιτροπή Καρακούση), η οποία συνέταξε την έκθεση για τον «προσδιορισμό αξιώσεων από τις γερμανικές αποζημιώσεις και το κατοχικό δάνειο». Ακόμα και τα συμπεράσματα αυτής της επιτροπής είναι συνηγορούν καταρχάς για το μεγάλο ύψος των χρωστούμενων προς την Ελλάδα. Αυτή η μελέτη θα αποτελέσει και το κύριο κομμάτι της εισήγησής μου. Αρχικά, ας συγκρατήσουμε ένα νούμερο, το οποίο δεν είναι άλλο από το ύψος του ελληνικού δημοσίου χρέους, το οποίο αυτή την στιγμή ανέρχεται στα 324,1 δις €. Επίσης ας έχουμε κατά νου ότι η οικονομική ανάπτυξη της χώρας ήταν αρκετά σημαντική παρόλο που αντιμετώπισε το πρόβλημα της χρεοκοπίας για την περίοδο 1933-1940. Ενδεικτικά και μόνο αναφέρω ότι βελτιώθηκαν τομείς της παραγωγής όπως η βιομηχανία, η γεωργία (περισσότερες εκτάσεις τέθηκαν προς καλλιέργεια), το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, ενώ η δημοσιονομική κατάσταση ήταν ελεγχόμενη.

Ο τρόπος προσέγγισης της επιτροπής για την σύνταξη της μελέτης ήταν 1) με βάση την συμφωνία της Συνδιάσκεψης των Παρισίων (1946) όπου είναι καταγεγραμμένες οι τότε θέσεις και οι απαιτήσεις της χώρας, 2) με βάση το αρχειακό υλικό (50.000 σελίδες) και των λογιστικών καταγραφών του ελληνικού κράτους, το οπο΄πιο βρήκε η επιτροπή πεταμένο ή ξεχασμένο σε ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς, ενώ ένα μέρος του βρίσκονταν αναξιοποίητο στο Γενικό Λογιστήριο. Επιπλέον, ο τρόπος υπολογισμού καθεμίας εκ των απαιτήσεων της Ελλάδας έγινε βάσει του οιονεί δανεισμού της Ελλάδας προς τη Γερμανία με κόστος δανεισμού όμοιο με αυτό των ΗΠΑ με μακροχρόνια διάρκεια.

Για τις επανορθώσεις η επιτροπή συμπεριέλαβε σειρά στοιχείων σχετικά με τις καταστροφές στην εμπορική ναυτιλία, το κατοχικό δάνειο, την απώλεια αποθεμάτων σε χρυσό, τις καταστροφές σε υποδομές, την απώλεια του εργατικού δυναμικού και κάποια άλλα στοιχεία με το σκεπτικό ότι είναι καταγεγραμμένες οι απαιτήσεις στα πρακτικά της συνδιάσκεψης και ταυτόχρονα χρησιμοποιήθηκαν ως βάση για τον καθορισμό της μερίδας της Ελλάδας έναντι των ηττημένων. Ωστόσο οι απαιτήσεις θεωρηθήκαν υπερβολικές κυρίως λόγω του συσχετισμού δύναμης μεταξύ των «νικητών». Το αποτελεσμα της συνδιάσκεψης ηταν ότι η Βρετανία, η Γαλλία, και οι ΗΠΑ να πάρουν το 72% των μεριδίων της κατανομής ενώ όλες οι άλλες χώρες το 28%. Φυσικά αυτή η προσέγγιση υπόκειται σε κάποιους περιορισμούς αφού δεν περιλαμβάνεται η απώλεια χιλιάδων ζωών, οι χιλιάδες ιδιωτικές απαιτήσεις, η απώλεια πολιτιστικών αγαθών (αρχαιότητες κλπ) και άλλα πιθανά στοιχειά που έχουν πλέον χαθεί.

Τελικά: με έτος βάσης το 1946, το ποσό που προσδιορίστηκε στην συνδιάσκεψη των Παρισίων (1946) ηταν 6.741.070.692 (σε $ از 1938), το οποίο στη συνέχεια μετατράπηκε σε € φτάνοντας σε σημερινές τιμες (2014) τα 321, 669 δις. Με βάση την προσέγγιση του αρχειακού υλικού (απώλεια αποθεμάτων σε χρυσό, καταστροφές σε υποδομές, βύθιση εμπορικών πλοίων, πλήγματα στο εμπόριο, στην παράγωγη, η μη επιστροφή κερδών που εισέπραξαν γερμανοί πολίτες κλπ) υπολογίστηκε η αξία των γερμανικών επανορθώσεων, πλην κατοχικού δανείου σε 171,442 δις €.

Για το κατοχικό δάνειο, η επιτροπή προκειμένου να εκτιμήσει το σημερινό ύψος του ακολούθησε δυο δρόμους: 1) την μετατροπή της βραχυχρόνιας πιστωτικής διευκόλυνσης σε μακροχρόνιο δάνειο διάρκειας 70 ετων (1945-2014), 2) το ποσό του κατοχικού δανείου (σε $ آن 1941) εκφράστηκε ως μερίδιο του γερμανικού ΑΕΠ το 1941 και μετατράπηκε στο ίδιο μερίδιο του γερμανικού ΑΕΠ του 2013. Το ύψος του κατοχικού δανείου υπολογίστηκε με ανάγωγη από $ σε € 10.344.859.092. Ας μην ξεχνάμε ότι με την περιβόητη Συμφωνία του Λονδίνου (1953), η Γερμανία αναλαμβάνει αυτήν την υποχρέωση μετά την επανένωση της. Αν εγείρονται ερωτήματα σχετίζονται μονό με το συνολικό ύψος και όχι αν πρέπει να καταβληθεί. Είναι δεδομένο και αναγνωρισμένο από τους ίδιους τους γερμανούς το απαιτητό του κατοχικού- αναγκαστικού δανείου.

Ορισμένες παρατηρήσεις: Η ανάγωγη σε $ και οχι σε €, δραχμές, μάρκα κλπ έγινε γιατί το δολάριο θεωρήθηκε σταθερό και αξιόπιστο νόμισμα, και όχι από την επιτροπή, καθ’ όλη τη διάρκεια του β’ Παγκοσμίου πολέμου. Η ημερομηνία έναρξης της κάθε απαίτησης ορίστηκε η 1^η Ιανουαρίου του επόμενου έτους προσδιορισμού της απαίτησης και ημερομηνία λήξης: 31-12-2014. Το επιτόκιο ορίστηκε κυμαινόμενο με βάση την απόδοση των χρεογράφων των ΗΠΑ για οιονεί δανεισμό του αμερικανικού δημοσίου διάρκειας 10 ετών με ένα άνοιγμα (spread) 0,5 %.

Και με τους δυο τρόπους προσέγγισης και υπολογισμού οι απαιτήσεις της χώρας για το κατοχικό δάνειο ανέρχονται σε 10,344 δις €. Συμπερασματικά: με βάση την Συνδιάσκεψη των Παρισίων οι συνολικές απαιτήσεις της Ελλάδας έναντι της Γερμανίας υπολογιστήκαν σε 332,013 δις και με βάση το «αρχειακό υλικό» σε 181,786 δις. Να σημειωθεί ακόμα ότι στα ποσά που έχουν υπολογιστεί δεν περιλαμβάνονται απαιτήσεις για την απώλεια ανθρωπίνων ζωών (ψυχική οδύνη κλπ), τα οποία δεν μπορούν να υπολογιστούν επακριβώς. Πάντως η επιτροπή, αυθαίρετα, εκτίμησε ότι κυμαίνονται από 22,1 έως 107,3 δις €.

Κλείνοντας, να τονίσω και εγώ, ότι το ζήτημα δεν είναι τεχνοκρατικό ούτε οικονομικό αλλά καθαρά πολιτικό. Το ζήτημα των γερμανικών επανορθώσεων και του κατοχικού δανείου δίνει την ευκαιρία για μια πλέρια συζήτηση για το νόημα που μπορεί να αποκτήσει η λαϊκή κυριαρχία, μέσα από ένα καινούριο περιεχόμενο στην αντίληψη των «εθνικών» διεκδικήσεων κόντρα στις διεθνείς ολοκληρώσεις, στα σχέδια των ισχυρών της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας, επιδιώκοντας ένα ολοκληρωμένο αίτημα αντίστασης στις αδηφάγες αγορές και αμφισβήτησης του ιμπεριαλισμού.

Ευχαριστώ που με καλέσατε.

* η εισήγηση αυτή έγινε στην εκδήλωση-συζήτηση με θέμα: «Κατοχικό δάνειο, γερμανικές επανορθώσεις και οφειλές της Γερμανίας προς την Ελλάδα» που έγινε τη دوشنبه 30^η Μαρτίου 2015, στις 7.00’ μμ, στα γραφεία του ΜΑΧΩΜΕ (οδός Αγ. کنستانتین & Gerani 47, 1^هفتم طبقه, توافق)