Του ΓΙΑΝΝΗ ΤΟΛΙΟΥ*

Η πρόσφατη ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών αποτελεί καθαρό δείγμα γραφής των συμφερόντων που στηρίζει πλέον η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Εγκαταλείποντας τις εξαγγελίες και δεσμεύσεις προς τον ελληνικό λαό πριν την άνοδο στην εξουσία, έχει σήμερα εξελιχθεί στον καλύτερο υπερασπιστή των τραπεζικών συμφερόντων και μάλιστα των ξένων funds. Πριν προχωρήσουμε στην εξέταση ορισμένων ζητημάτων «αιχμής» της ανακεφαλαιοποίησης και των κόκκινων δανείων, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να υπενθυμίσουμε τι έλεγε ο κ. Τσίπρας στις 30 Μάρτη ’14 στη Βουλή, με αφορμή τη β’ ανακεφαλαιοποίηση από την κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου.

«Εμείς δεν πρόκειται φυσικά να αφήσουμε ούτε τις τράπεζες που έχει πληρώσει με το αίμα του ο ελληνικός λαός στα χέρια εκείνων που θέλουν να τον ελέγχουν στο διηνεκές με τα δικά του χρήματα. Αλλά ούτε και τους υπεύθυνους απλώς στα χέρια της λαϊκής περιφρόνησης. Δηλώνουμε από τώρα ότι με κάθε ευθύνη, με σεβασμό στο Σύνταγμα, στους νόμους στην ελληνική δικαιοσύνη, ως κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας του ΣΥΡΙΖΑ, είμαστε αποφασισμένοι και ακλόνητοι. Οι υπεύθυνοι θα καθίσουν στο σκαμνί. Θα δώσουν λόγο για τις υπογραφές και την εμπλοκή τους εκείνοι που διαπράττουν αυτό το έγκλημα εις βάρος των Ελλήνων.”

Η ανακεφαλαιοποίηση οικονομικό και πολιτικό «έγκλημα»

1.Η ανακεφαλαιοποίηση αποτελεί διαρκές «μνημονιακό έγκλημα» με σοβαρότατες οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες που δεν είναι άμεσα ορατές στον καθημερινό πολίτη. Επιγραμματικά σημειώνουμε ότι: α) το δημόσιο έχει συνολική ζημιά 40 δις €, ب) τα ασφαλιστικά ταμεία ζημιά 2 δις, γ) χιλιάδες μικρομέτοχοι έχουν υποστεί εξαέρωση αποταμιεύσεων τις οποίες είχαν εναποθέσει σε «σίγουρα χαρτιά», δ) έλεγχος των 4 συστημικών τραπεζών από ξένα επιθετικά funds, ε) αναπόφευκτη μείωση θέσεων εργασίας λόγω των προβλεπόμενων αναδιαρθρώσεων στις τράπεζες, και στ) αρπαγή ακινήτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων και αγροτικής γης οφειλετών «κόκκινων δανείων», είτε μέσω πλειστηριασμών είτε με πώληση τους σε χαμηλό τίμημα σε ειδικές εταιρίες που ελέγχονται από «γύπες» των αγορών.

Οι ευθύνες είναι τεράστιες, πολιτικές και ποινικές, που ξεκινούν από τον πρωθυπουργό, τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, τους υπουργούς οικονομικών και οικονομίας, τις διοικήσεις θεσμικών φορέων (Τράπεζας Ελλάδος, Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας-ΤΧΣ, Ένωση Ελληνικών Τραπεζών και Χρηματιστηρίου). Δεν είναι δυνατόν να μιλάμε για καταπολέμηση σκανδάλων και κακοδιαχείρισης και τέτοιες επιλογές σε βάρος του δημοσίου να μένουν στο απυρόβλητο.

2.Το τραπεζικό σύστημα εκτός από τον έλεγχο του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των 4 συστημικών τραπεζών από ξένους (Εθνικής, Πειριαιώς, Alpha, Eurobank), περνάει από τις αρχές του 2016 και ηπιστωτική τους πολιτική στον έλεγχο της ΕΚΤ μέσω της «Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ενοποίησης»και των εξειδικευμένων φορέων: α) «Ενιαίου Μηχανισμού Εποπτείας» (SSM), ب) «Ενιαίου Μηχανισμού Εκκαθάρισης» (SRM), γ) Οδηγία για την «Αναδιάρθρωση και Εκκαθάριση Τραπεζών» (BRRD) και δ)Οδηγίες για τα «Συστήματα Εγγύησης Καταθέσεων» (DGS). Όλα αυτά με στόχο την ενοποίηση της τραπεζικής και χρηματοπιστωτικής αγοράς της Ευρωζώνης, σε όφελος του χρηματιστικού κεφαλαίου.

Έτσι μετά την απώλεια του εθνικού ελέγχου της συναλλαγματικής πολιτικής (ευρώ αντί εθνικό νόμισμα), έχουμε πλήρη απώλεια και της πιστωτικής πολιτικής από υπερεθνικά κέντρα, με ότι αυτό συνεπάγεται από πλευράς χρηματοδότησης της οικονομίας και επιλογών αναπτυξιακής πολιτικής. Μιλάμε πάντα για τις 4 συστημικές τράπεζες, οι οποίες ωστόσο ελέγχουν το 96% της τραπεζικής αγοράς.

Οι υποκριτικές και αποπροσανατολιστικές δηλώσεις

3.Η κυβέρνηση αναγνωρίζοντας έμμεσα τη σημαίνει αυτή η εξέλιξη, επιχειρεί να δικαιολογήσει το «έγκλημα», μιλώντας άλλοτε για οφέλη που είχε τάχα το δημόσιο, άλλοτε για «παράλληλο τραπεζικό σύστημα» και άλλοτε για ανεδαφικούς ισχυρισμούς όσων μιλούν για «αφελληνισμό» του τραπεζικού συστήματος. Ειδικότερα ο κ.Τσίπρας, σε πρόσφατη συνέντευξή του στην ΕΡΤ ισχυρίστηκε ότι διατέθηκαν από το ΤΧΣ λιγότερα κεφάλαια για την ανακεφαλαιοποίηση, άρα το δημόσιο εξοικονόμησε πόρους αφού δανείστηκε λιγότερα. Το γεγονός ότι πουλήθηκαν οι μετοχές των τραπεζών σε εξευτελιστικές τιμές, χωρίς καν τιμή εκκίνησης σε συνθήκες ακραίας χρηματιστηριακής κερδοσκοπίας, με αποτέλεσμα το δημόσιο να χάσει γύρω στα 24 δις, προσποιείται ότι δεν γνωρίζει τίποτα.!

Δεν υπάρχει προηγούμενο, όπου δημοσιευμένοι ισολογισμοί τραπεζών να κάνουν λόγο για συνολικό ύψος ιδίων κεφαλαίων 24,6 δις € (30.9.15), να γίνεται αύξηση κεφαλαίου μετά από 1½ μήνα (19.11.15) και η τρέχουσα αξία τους να αποτιμάται στα 746,9 εκ. €, δηλαδή υποτίμηση κατά 23,9 δις € ή σε ποσοστό -97%. Θα χρειαστούν δέκα χρόνια έσοδα από ΕΝΦΙΑ για να καλυφθεί η απώλεια των 24 δις.!! Από την άλλη το τραπεζικό σύστημα πέρασε στον έλεγχο ξένων «αρπαχτικών» funds, με τη διάθεση μόνο 5 δις € που διέθεσαν στην ανακεφαλαιποίηση. Αυτό ο κ.Τσίπρας και ο κ.Δραγασάκης το θεωρούν «επιτυχημένη ανακεφαλαιοποίση».!

Επίσης ο κ.Δραγασάκης για να αμβλύνει τις εντυπώσεις και την κατακραυγή, μιλάει για «παράλληλο τραπεζικό σύστημα», με πυρήνα την Τράπεζα Αττικής, τις συνεταιριστικές τράπεζες και την υπό δημιουργία Αναπτυξιακή Τράπεζα με πυρήνα το Τ.Π.& Δανείων με το ΕΤΕΑΝ. Πέρα από το γεγονός ότι πρόκειται συγκριτικά για «λιλιπούτεια» πιστωτικά ιδρύματα με πολύ λίγα κεφάλαια, ο ρόλος τους αντικειμενικά θα είναι περιθωριακός στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, αν λάβουμε υπ’ όψιν ότι το 96% της τραπεζικής αγοράς, όπως ήδη αναφέραμε, ελέγχεται από τις 4 συστημικές τράπεζες.

Τέλος ο κ.Δραγασάκης αμφισβήτησε τον «αφελληνισμό» των τραπεζών διότι το μερίδιο του δημοσίου και των ελλήνων ιδιωτών στην Εθνική και Πειραιώς είναι πλειοψηφικό και ότι υπάρχει εκπρόσωπος του ΤΧΣ σε όλες τις τράπεζες.! Φαίνεται να αγνοεί ότι ο «αφελληνισμός» έχει πολλές μορφές. Εκτός από«μετοχικός», υπάρχει ο «διοικητικός», ο οποίος καθορίζεται από την επιλογή των διοικήσεων με διεθνείς διαγωνισμούς που φωτογραφίζουν ξένους. Επίσης οι εκπρόσωποι του ΤΧΣ θα είναι κι αυτοί επιλογή των ξένων, δεδομένου ότι η διοίκηση του (Εκτελεστική Επιτροπή και Γενικό Συμβούλιο) ορίζεται από την «Επιτροπή Επιλογής» στην οποία πλειοψηφία έχουν οι υπερεθνικοί θεσμοί. Υπάρχει επίσης και ο «πιστωτικός» αφελληνισμός, ο οποίος ισχύει για τις 4 συστημικές τράπεζες, αφού από αρχές του 2016, στα πλαίσια της «Ευρωπαϊκής Ενοποίησης» περνάει στον έλεγχο της ΕΚΤ και των νέων θεσμικών οργάνων της τραπεζικής ενοποίησης. Τέλος υπάρχει και ο «αφελληνισμός» εν τοις πράγμασι. Δηλαδή μια τράπεζα παρ’ ότι είναι ιδιοκτησίας ελληνικών συμφερόντων κατά πόσο λειτουργεί σε όφελος του ελληνικού λαού. Με βάση την εμπειρία της πρώτης μετοχοποίησης, η μεγάλη πλειοψηφία των μετοχών πέρασαν στο ΤΧΣ και έμμεσα στο δημόσιο. Ωστόσο οι τράπεζες ουδέποτε λειτούργησαν με βάση το δημόσιο συμφέρον. Άρα χρειάζεται ουσιαστικός, δημόσιος και κοινωνικός έλεγχος, για να είναι στην πράξη ελληνικών συμφερόντων.

Η εναλλακτική λύση που προτείνει η «Λαϊκή Ενότητα»

4.Η εναλλακτική λύση που προτείνει η «Λαϊκή Ενότητα» δικαιώνεται από την πορεία των γεγονότων. Μιλάμε για δημόσια ιδιοκτησία και κοινωνικό έλεγχο των τραπεζών και την ανάκτηση του ελέγχου της πιστωτικής και συναλλαγματικής πολιτικής. Αυτό τα δύο στοιχεία συνδέονται διαλεκτικά μεταξύ τους και έχουν τα εξής πλεονεκτήματα.

Πρώτον, εξασφάλιση από την Κεντρική Τράπεζα της αναγκαίας ρευστότητας στις τράπεζες για χρηματοδότηση της οικονομίας με αναπτυξιακά και κοινωνικά κριτήρια.

Δεύτερον, δυνατότητα δανεισμού του δημοσίου με χαμηλό επιτόκιο από την Κεντρική Τράπεζα (φορέας δανεισμού τελευταίας καταφυγής) για την κάλυψη των αναπτυξιακών και έκτακτων αναγκών.

Τρίτον, διασφάλιση καταθέσεων και ρύθμιση των «κόκκινων δανείων» (νοικοκυριών και επιχειρήσεων) με λογική γενναίας «Σεισάχθειας». Όλα αυτά προϋποθέτουν μετάβαση στο εθνικό νόμισμα και αποδέσμευση το συντομότερο δυνατό της χώρας από την ευρωζώνη.

5. Η ανάκτηση της συναλλαγματικής και πιστωτικής πολιτικής, καθώς και της δημοσιονομικής, αποτελούν κρίσιμα στοιχεία της εθνικής και λαϊκής κυριαρχίας. Όσο η κυρίαρχη πολιτική έχει ως άξονα την παραμονή «πάση θυσία» στην ευρωζώνη, δεν υπάρχουν ουσιαστικά περιθώρια για αριστερή πολιτική, ενώ γίνεται προβληματική ακόμα και η ίδια η κρατική συγκρότηση, της χώρας. Η Ελλάδα σταδιακά από «κυρίαρχη χώρα» μετατρέπεται σε έναν «οικονομικό χώρο» ….όπου όπως λέει κι ο ποιητής Αλκαίος … «εδώ είναι Αττική φαιό νταμάρι… όπου ασκούνται βρίζοντας ξένοι φαντάροι»…

6. Η ανάκτηση των βασικών μοχλών οικονομικής πολιτικής, αποτελεί προϋπόθεση εξασφάλισης μιας βιώσιμης πορείας εξόδου από την κρίση, με συνακόλουθα στοιχεία τη βαθιά διαγραφή του χρέους, την κατάργηση της λιτότητας, την ανασυγκρότηση της οικονομίας, τη μείωση της ανεργίας, την αναδιανομή του εισοδήματος, την πολιτιστική αναγέννησης, το λαϊκό έλεγχο, τις ριζοσπαστικές αλλαγές στο κράτος, την πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, κά.

7. Όλα αυτά προϋποθέτουν την ανάπτυξη ενός ισχυρού κινήματος αντίστασης και ανατροπής των Μνημονιακών μέτρων. Όσο κι αν φαίνεται δύσκολο, ιδιαίτερα μετά τη διάψευση των προσδοκιών από το ΣΥΡΙΖΑ, «η ζωή είναι λεχώνα που …γεννάει ελπίδες», αλλά και μεγάλες δυνατότητες, με τη δραστήρια συμμετοχή των υποκειμένων της ιστορίας …κάθε ξεχωριστού εργαζόμενου και πολίτη,που θίγεται από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές, αλλά και με εκείνες τις συλλογικότητες που παίζουν ρόλο οχήματος ανατροπής για τη μετάβαση σε ένα καλύτερο μέλλον. Η «Λαϊκή Ενότητα» με επίγνωση των δυνατοτήτων της θα κάνει ότι μπορεί για αυτήν την προοπτική.

(*) Το κείμενο αποτελεί βασικά σημεία εισήγησης, στην Ημερίδα του τομέα Οικονομικής Πολιτικής της ΛΑΕ για την «Ανακεφαλαιοποίηση και τα κόκκινα δάνεια» που έγινε στις 11.12.15 στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθήνας.