«Η Κρίση και η Διέξοδος» του Γιώργου Κατρούγκαλου

KATROUGALOS Gkcolor2

«Η Κρίση και η Διέξοδος»

του Γιώργου Κατρούγκαλου, εκδ. «Α.Α. Λιβάνη», Αθήνα 2012, σελ. 399

Παρουσίαση βιβλίου: John Tolios

Η δημοσίευση του βιβλίου του συνταγματολόγου Γ. Κατρούγκαλου, με θέμα «Η κρίση και η διέξοδος» έρχεται σε μια επίκαιρη στιγμή. Οι συνέπειες των πολιτικών του Μνημονίου και ο «φαύλος κύκλος» λιτότητας-ύφεσης-ανεργίας-μείωσης εθνικού εισοδήματος-εξαθλίωσης του ελληνικού λαού και λαφυραγώγησης της δημόσιας περιουσίας, οδηγούν την ελληνική κοινωνία βήμα-βήμα στην εξώπορτα το Άδη.! Η ανατροπή της συγκεκριμένης πολιτικής και η προοδευτική διέξοδος από την κρίση, αποτελεί κεντρικό ζήτημα για τη μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού. Σε αυτήν την απαίτηση το βιβλίο του Γ.Κατρούγκαλου αποτελεί πραγματική συμβολή.

Ειδικότερα στα πρώτα κεφάλαια του βιβλίου αναλύονται τα κυριότερα χαρακτηριστικά της σύγχρονη κρίσης και ειδικότερα της κρίσης του αστικού πολιτικού συστήματος στην Ελλάδα, με τις ειδικότερες εκφάνσεις της σε επίπεδο νομοθετικής, εκτελεστικής και δικαστικής εξουσίας (ρόλος και λειτουργία της Βουλής, πολιτικές και πρακτικές των κυβερνήσεων των τελευταίων δεκαετιών, δικαιϊκό σύστημα και απονομή δικαιοσύνης), καθώς και το ευρύτερο πλέγμα πολιτικών-κοινωνικών σχέσεων, όπως το κομματικό σύστημα, τα φαινόμενα διαφθοράς και διαπλοκής, οι «χρόνιες ασθένειες» της δημόσιας διοίκησης κά.

Ιδιαίτερη προσοχή δίνει το βιβλίο στην ανάλυση του «οικονομικού συντάγματος» του νεοφιλελευθερισμού, που με σημαία την «ελευθερία των αγορών οδηγεί σταθερά στην αποδόμηση του «κοινωνικού κράτους» και των «εργασιακών σχέσεων», με στόχο την αναδιανομή του εισοδήματος και πλούτου σε όφελος των κυρίαρχων ελίτ και δη της «χρηματιστικής ελίτ», σε βάρος των εργαζόμενων και των λαϊκών στρωμάτων.

Η συγκεκριμένη αποδόμηση ενισχύεται από τις υπερεθνικές ρυθμίσεις της ΕΕ και ειδικότερα της ρυθμίσεις της ευρωζώνης. Όπως σημειώνει ο συγγραφέας στη σελ. 209, «η επιρροή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης επιτάσσει μια αλλαγή του παραδείγματος στη σχέση αγοράς, κράτους και κοινωνικής πολιτικής, η οποία μεταμορφώνει ριζικά τη φυσιογνωμία των εθνικών κρατών πρόνοιας, επιβάλλοντας ένα νέο ρυθμιστικό πλαίσιο που διέπεται από τους κανόνες του ανταγωνισμού και όχι τους κανόνες της αλληλεγγύης». Η συνταγματοποίηση του νεοφιλελευθερισμού ως μοναδικής ευρωπαϊκής οικονομικής πολιτικής που επιβλήθηκε με τη Συνθήκη του Μαάστριχτ, επιχειρείται να συμπληρωθεί με την γερμανικής έμπνευσης ρήτρα του δημοσιονομικού κανόνα που ενσωματώνεται στο νέο οικονομικό Σύμφωνο Σταθερότητας και στις ρυθμίσεις των άλλων πυλώνων στήριξης της ΟΝΕ (Σύμφωνο για το Ευρώ, Μηχανισμός Στήριξης, Δημοσιονομικό Σύμφωνο, κά).
Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου αναλύονται οι επιλογές και οι συνέπειες των πολιτικών του Μνημονίου και των δανειακών συμβάσεων. Η κατάργηση ή αποδυνάμωση, των συνταγματικά κατοχυρωμένων θεμελιωδών δικαιωμάτων, πρώτα απ’ όλα στο πεδίο των εργασιακών σχέσεων, με την εφαρμογή του Μνημονίου έχουν πάρει ακραίες εκφράσεις, οδηγώντας τον ελληνικό λαό αλλά και τους άλλους ευρωπαϊκούς λαούς που έχουν μπει στο «Μηχανισμό Στήριξης», σε καταστάσεις «κοινωνικούμεσαίωνα».!

Οι κυρίαρχες ελίτ στην Ελλάδα με τις οδηγίες της τρόϊκα και επικεφαλής τη σημερινή κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ, επιχειρούν να εμφανίσουν τις συγκεκριμένες επιλογές ως «μονόδρομο», για να τις «νομιμοποιήσουν» ηθικά επικαλούμενες την αντιμετώπιση του δημόσιου χρέους. Ωστόσο στην πράξη ούτε η βιωσιμότητα του χρέους εξασφαλίζεται (ακόμα κι αν εφαρμοστεί πλήρως το Μνημόνιο το χρέος το 2022 θα είναι πάνω από 120% του ΑΕΠθεωρητικό όριο βιωσιμότητας του), ούτε η έξοδος της οικονομίας από την κρίση επιτυγχάνεται, ενώ σταθερά ο ελληνικός λαός βυθίζονται στη φτοχωποίηση και την κοινωνική περιθωριοποίηση. Οι συγκεκριμένες πολιτικές εξυπηρετούν μόνο τους πιστωτές και ως έχουν στόχο τη «δήμευση του ελληνικού λαού», τόσο με τη λεηλασία των λαϊκών εισοδημάτων όσο και με αρπαγή της δημόσιας περιουσίας. Στην πράξη η ελληνική κυβέρνηση παίζει το ρόλο «δικαστικού επιμελητή» και η «τρόϊκα» αστυνομικού επόπτη στη διαδικασία δήμευσης.!

Ιδιαίτερα σημαντική είναι η συμβολή του βιβλίου στην απόδειξη της αντισυνταγματικότητας του Μνημονίου και των δανειακών συμβάσεων. Όπως επισημαίνει το συγγραφέας, το Μνημόνιο δεν αποτελεί διεθνή σύμβαση ούτε οι δανειακές συμβάσεις διότι δεν εισήχθησαν για τελική επικύρωση στη Βουλή παρ’ ότι συζητήθηκαν και ψηφίστηκαν. Επίσης δεν έχουν υπερνομοθετική ισχύ, διότι η ΕΕ δεν έχει δικαίωμα να νομοθετεί πέρα από τις αρμοδιότητες που τις έχουν παραχωρήσει τα κράτη μέλη με τις συνθήκες. «Τα οριζόμενα από το Μνημόνιο μέτρα που επεκτείνονται σε τομείς αποκλειστικής αρμοδιότητας των κρατών-μελών, όπως η φορολογία, η κοινωνική ασφάλιση, υγεία, οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση κά, βρίσκονται εκτός του ρυθμιστικού πεδίου των Συνθηκών και εκτός ορίων αρμοδιοτήτων της ΕΕ» (σελ.272) Από την άλλη αυτές καθ’ αυτές οι ρυθμίσεις του Μνημονίου είναι αντισυνταγματικές διότι βρίσκονται σε ουσιαστική αντίθεση με θεμελιώσεις συνταγματικές αρχές (ισότητα στα δημόσια βάρη, αρχή της αναλογικότητας) και τα συνταγματικά κατοχυρωμένα κοινωνικά δικαιώματα.

Κατά συνέπεια το Μνημόνιο όχι μόνο δεν αποτελεί μονόδρομο από οικονομική άποψη, αλλά ούτε έχει τη συνταγματική νομιμοποίηση, ούτε φυσικά και τη λαϊκή αποδοχή. Σε κάθε περίπτωση η εναλλακτική πολιτική θα πρέπει να έχει αφετηρία το συμφέρον της κοινωνίας. Μια τέτοια πολιτική συνεπάγεται κατάργηση των Μνημονίων, των εφαρμοστικών νόμων και των δανειακών συμβάσεων και αναδιαπραγμάτευση του χρέους με στόχο τη διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους, αξιοποιώντας ως μοχλό πίεσης τις προβλέψεις του διεθνούς δικαίου. Δηλ. την «κατάσταση ανάγκης» (state of necessity) και την έννοια του «απεχθούς χρέους» (odious debt). Ασφαλώς δεν αρκεί μόνο η νομική θεώρηση του θέματος, αλλά χρειάζεται συνυπολογισμός της οικονομικής και πολιτικής διάστασης. Όπως τεκμηριωμένα δείχνει ο συγγραφέας (σελ.282), «όλοι οι μνημονιακοί νόμοι μπορούν να καταργηθούν με μεταγενέστερο νόμο με απλή πλειοψηφία, χωρίς να απαιτείται προηγούμενη καταγγελία οποιασδήποτε σύμβασης».! Η εναλλακτική πολιτική έχει ως κέντρο βάρους τη σωτηρία του ελληνικού λαού. Salus populi suprema lex esto.! Η αμφισβήτηση των πολιτικών της ευρωζώνης και των δεσμεύσεων στην εθνική και λαϊκή κυριαρχία, αποτελούν την αφετηρία μιας ελπιδοφόρας προοπτικής. Άλλο πράγμα η «κοινότητα» λαών και εργαζόμενων και άλλο πράγμα το νεοφιλελεύθερο «κολαστήριο» λαών και εργαζόμενων.!

Ωστόσο η αμφισβήτηση του γερμανικού «στρατοπέδου» της ευρωζώνης και η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα δεν λύνει από μόνο του το πρόβλημα. Η συναλλαγματική πολιτική αποτελεί σημαντικό μοχλό ρύθμισης της οικονομίας αλλά έχει κατά κανόνα αμυντικό χαρακτήρα. Χρειάζεται μια συνολικότερη εναλλακτική πολιτική, που δεν είναι η στιγμή να αναφερθούμε αναλυτικά. Επισημαίνουμε μόνο ότι στο κέντρο βάρους μιας τέτοιας πολιτικής πρέπει να είναι παραγωγική ανασυγκρότηση με στόχο την ανάπτυξη-απασχόληση-αναδιανομή, ο δημόσιος έλεγχος του τραπεζικού συστήματος, η προστασία των θεμελιωδών εργασιακών δικαιωμάτων, η διασφάλιση των «δημοσίων αγαθών» υγείας-παιδείας-πρόνοιας σε όλους τους πολίτες, κά. Η προώθηση μιας τέτοιας πολιτικής προοδευτικής εξόδου από την κρίση, ανοίγει ελπιδοφόρους δρόμους προς το «ιστορικά αναγκαίο» που θάλεγε και ο Χέγκελ. Δηλαδή την υπέρβαση του σημερινού και γερασμένου συστήματος κοινωνικής οργάνωσης με κατεύθυνση το σοσιαλισμό.

Τέλος όσον αφορά από πλευράς μεθοδολογίας, το βιβλίο έχει την αρετή ότι συνδυάζει την επιστημονική τεκμηρίωση με τον εκλαϊκευμένο τρόπο γραφής, ένα προτέρημα που δεν είναι καθόλου αυτονόητο για τους γράφοντες. Επίσης εντυπωσιάζει επίσης ο αριθμός των βιβλιογραφικών αναφορών στο κείμενο, που δείχνει το ιδιαίτερο ερευνητικό μόχθο του συγγραφέα.! Επίσης από τα πλεονεκτήματα του βιβλίου είναι η σύνδεση της ανάλυσης των σχέσεων «οικονομικής βάσης» και «πολιτικού-νομικού εποικοδομήματος», αυτό που συνήθως εννοούμε σχέσεις «οικονομίας και πολιτικής», η οποία εξασφαλίζει ολοκληρωμένη θεώρηση του προβλήματος της κρίσης και των απαιτήσεων αντιμετώπισης της. Συμπερασματικά πρόκειται για ένα βιβλίο που «ενημερώνει», «εξοπλίζει» και «σηματοδοτεί», γι’ αυτό και αξίζει να διαβαστεί.

Leave a Comment