«Παραγωγική Ανασυγκρότηση και Μεταβατικό Αριστερό Πρόγραμμα»*
Джон Tolios, διδάκτωρ οικονομικών επιστημών,
προέδρος του Δ.Σ.. του ΜΑΧΩΜΕ
Εισαγωγή
Ο ελληνικός λαός και γενικότερα η ελληνική κοινωνία βιώνει μια πρωτοφανή κρίση που κάθε ημέρα γίνεται χειρότερη. Η πτώση του ΑΕΠ στην 5ετία 2009-13 έφθασε -25%. Η εκρηκτική ανεργία, η παραγωγική αποδιάρθρωση, η συντριβή των εργασιακών δικαιωμάτων, η λεηλασία της δημόσιας περιουσίας και η φτωχοποίηση του ελληνικού λαού, συμπυκνώνουν τις οικονομικές και κοινωνικές προεκτάσεις της κρίσης. Ωστόσο αναδύεται και μια άλλη όψη της κρίσης, που συνδέεται με την ιδέα μιας μεγάλης ανατροπής, μιας «στροφής του διαβόλου» όπως θέλεγε και ο Έρικ Φρομ, που δίνει ελπιδοφόρα προοπτική στην ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα στη νέα γενιά. Πρόκειται για την αυξανόμενη αυτοπεπείθηση αναστροφής της ανθρωπιστικής κρίσης, εφαρμογής προγράμματος παραγωγικής ανασυγκρότησης και πολιτιστικής αναγέννησης, ανάκτησης της χαμένης «εν πολλοίς» εθνικής και λαϊκής κυριαρχίας και άνοιγμα του δρόμου στη σοσιαλιστική προοπτική. Αυτό το μήνυμα στέλνει η εφαρμογής ενός «μεταβατικού οικονομικού προγράμματος» από μια κυβέρνηση της Αριστεράς.
1. Σε τι συνίσταται η ουσία του Μεταβατικού Προγράμματος;
Στην κουλτούρα των προγραμματικών επεξεργασιών της Αριστεράς, γίνεται από παλιά μεγάλη συζήτηση για «μίνιμουμ και μάξιμουμ» πρόγραμμα, για πρόγραμμα «άμεσων και μακροπρόθεσμων» στόχων, για το πρόγραμμα των 100 ημερών, з 1ου χρόνου, των 4 χρόνων, για τα πεντάχρονα, δεκάχρονα κά. Ιστορικά η έννοια του «Μεταβατικού Προγράμματος» μας φέρνει στο Λένιν (1017), αργότερα στον Τρότσκι (1936), κά. Το «Μεταβατικό Οικονομικό Πρόγραμμα» είναι δέσμη ριζοσπαστικών μέτρων που στην ενότητα τους υπερβαίνουν τα όρια ανοχής з συστήματος και λειτουργούν ως όχημα κίνησης της κοινωνίας προς το «ιστορικά αναγκαίο», δηλαδή το σοσιαλισμό. Πρόκειται για μια δέσμη ριζοσπαστικών αλλαγών που συμπυκνώνουν τα «ζωτικά συμφέροντα» του ελληνικού λαού και αποτελούν αντικειμενική βάση μιας ευρύτερης ταξικής συμμαχίας μεταξύ εργατικής τάξης, μικροεπιχειρηματιών, μικρομεσαίων αγροτών και ευρύτερων λαϊκών στρωμάτων. Ένα πρόγραμμα που οι ρυθμοί των κοινωνικών μετασχηματισμών, θα αντανακλούν κάθε φορά το συσχετισμό των ταξικών δυνάμεων και θα τον μεταβάλλουν στη διαδικασία υλοποίησης του.
2. Κρίσιμα ερωτήματα της παραγωγικής ανασυγκρότησης
Οι βασικοί άξονες του Μεταβατικού Οικονομικού Προγράμματος συνδέονται κατ’ αρχήν με την κατάργηση των Μνημονίων, την καταγγελία των δανειακών συμβάσεων, τη διαγραφή του χρέους τουλάχιστον του μεγαλύτερου μέρους, την εθνικοποίηση-κοινωνικοποίηση τραπεζών, την στήριξη της αγοραστικής δύναμης μισθών-συντάξεων και κοινωνικών δαπανών, την επαναδημοσιοποίηση των ΔΕΚΟ και την επέκταση τους σε στρατηγικούς τομείς, την ριζοσπαστική φορολογική μεταρρύθμιση και πάνω απ’ όλα την παραγωγική ανασυγκρότηση και πολιτιστική αναγέννηση, καθώς και τις αναγκαίες ριζοσπαστικές αλλαγές στις δομές και λειτουργίες του κράτους.
Ειδικότερα στόχος της παραγωγικής ανασυγκρότησης είναι η αύξηση της απασχόλησης και η δραστική μείωση της ανεργίας, η αύξηση της παραγωγής και του εθνικού εισοδήματος, η δικαιότερη κατανομή του και άνοδος της λαϊκής ευημερίας. Ωστόσο η ουσία της δεν εξαντλείται με την αποτελεσματικότερη οργάνωση των παραγωγικών δυνάμεων (μέσων και αντικειμένων εργασίας και εργατικής δύναμης), αλλά με την αλλαγή των κυρίαρχων οικονομικών σχέσεων (παραγωγής, ανταλλαγής, κατανομής και κατανάλωσης). Δηλαδή βασικό στόχο δεν έχει την καλύτερη διαχείριση του υπάρχοντος συστήματος, αλλά αντίθετα την υπέρβαση του.
Βασικός μοχλός της παραγωγικής ανασυγκρότησης είναι το «σχέδιο», όχι απλά με την τεχνοκρατική του διάσταση (επιστημονική τεκμηρίωση), αλλά με το κοινωνικό-ταξικό του περιεχόμενο, που σηματοδοτείται με την ουσιαστική λαϊκή συμμετοχή, στην επεξεργασία, υλοποίηση και έλεγχο των στόχων του και στην κοινωνικά δίκαιη κατανομή των αποτελεσμάτων του. Ο «δημοκρατικός προγραμματισμός» στην περιφερειακή, χωροταξική, κλαδική και τοπική ανάπτυξη, ο «συμμετοχικός προϋπολογισμός» στην Αυτοδιοίκηση, ο εργατικός έλεγχος στις επιχειρήσεις, οι θεσμοί κοινωνικού ελέγχου, τα τοπικά δημοψηφίσματα κά, αποτελούν μορφές λαϊκής συμμετοχής για την προώθηση του σχεδίου.
Το «δημοκρατικό σχέδιο» θέτει τους κεντρικούς στόχους και προτεραιότητες, καθώς και τους ρυθμούς μετάβασης στην οικονομία των κοινωνικών αναγκών. Η «αγορά» παίζει σημαντικό ρόλο αλλά υποτάσσεται στους στόχους και στις ρυθμίσεις του «σχεδίου». Ο παράγοντας άνθρωπος βρίσκεται στο επίκεντρο της φροντίδας, τόσο στην εργασιακή διαδικασία, όσο και στο επίπεδο συνολικά της κοινωνίας. Η δημιουργία θέσεων εργασίας αποτελεί πρώτη προτεραιότητα. Αντίστοιχα η διάσταση του περιβάλλοντος εμπεριέχεται σε όλες τις πτυχές της ανασυγκρότησης.
Πρωταγωνιστικό ρόλο στην οικονομική και παραγωγική ανασυγκρότηση θα έχει ο δημόσιος χώρος (δημόσια διοίκηση, δημόσιες επιχειρήσεις, Αυτοδιοίκηση, ΠΔΕ, κά). Ο ιδιωτικός τομέας θα λειτουργεί σε νέα πλαίσια επιχειρηματικής δράσης, με κατάργηση μονοπωλιακών δομών, στήριξη καινοτόμων μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ανάπτυξη δικτυώσεων, κά, ενώ ιδιαίτερο βάρος θα δοθεί στην ανάπτυξη της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, όπως θα συζητήσουμε πιο αναλυτικά στη συνέχεια.
Όσον αφορά τους τομείς και οι κλάδους, ο πρωτογενής τομέας (γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία), η μεταποίηση, οι νέες τεχνολογίες, ενέργεια, κατασκευές, υποδομές-μεταφορές, εμπόριο, χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, τουρισμός, κοινωνικές υπηρεσίες, ψυχαγωγία, πολιτισμός, κά, αποτελούν κρίσιμους τομείς αναπτυξιακής δραστηριότητας, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα συγκριτικά και ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα και έχοντας πρωταρχικό στόχο την αύξηση της απασχόλησης, περιορισμό των εισαγωγών και αύξηση των εξαγωγών.
Επίσης σημαντικοί μοχλοί στήριξης της παραγωγικής ανασυγκρότησης είναι οι δημόσιες πολιτικές κρατικού προϋπολογισμού (φορολογίας και κρατικών δαπανών, μεγάλη ενίσχυση του ΠΔΕ), νομισματικής και πιστωτικής πολιτικής, εισοδηματικής και κοινωνικής πολιτικής, ειδικές ρυθμίσεις στον τομέα з ελέγχου τιμών, της ποιότητας των προϊόντων, της αύξησης του λαϊκού εισοδήματος και ενίσχυσης του βιοτικού επιπέδου του λαού.
Όσον αφορά το κρίσιμο θέμα των αναπτυξιακών πόρων, η επίλυση του συνδέεται: α) με τη διαγραφή του χρέους, β) την εγγύηση των καταθέσεων και την αξιοποίηση των λαϊκών αποταμιεύσεων στη χορήγηση δανείων με αναπτυξιακά και κοινωνικά κριτήρια, З) τη ριζοσπαστική φορολογική μεταρρύθμιση και την κατάργηση των προνομίων της ολιγαρχίας, ре) την ορθολογική αξιοποίηση κοινοτικών πόρων και χρηματοδοτήσεων από την ΕΤΕπ και άλλες διεθνείς πηγές, χωρίς δεσμεύσεις και αναπαραγωγή ανισότιμων σχέσεων. Τέλος αυτή καθ’ αυτή η παραγωγική ανασυγκρότηση θα γίνει πηγή πρόσθετων πόρων με την αύξηση της απασχόλησης και του εθνικού εισοδήματος.
3. Παραγωγική ανασυγκρότηση, ΟΝΕ και διεθνείς σχέσεις
Η παραγωγική ανασυγκρότηση δεν θα γίνει σε «κενό βαρύτητας» από πλευράς διεθνών οικονομικών σχέσεων. Ωστόσο βασική προϋπόθεση επιτυχίας της, είναι η διασφάλιση ισότιμων και αμοιβαία επωφελών σχέσεων με όλες τις χώρες. Το σημερινό καθεστώς της ΟΝΕ θέτει σοβαρά εμπόδια στην παραγωγική ανασυγκρότηση, με τις κυρώσεις και δεσμεύσεις κονδυλίων αν δεν τηρούνται οι επιταγές της νέας ΟΝΕ που απορρέουν από це Δημοσιονομικό Σύμφωνο, τα εξάμηνα συντονισμού, τις κατευθύνσεις του Συμφώνου Σταθερότητας και τις αποφάσεις της ευρωζώνης. Οι πολιτικές Μνημονίων διαλύουν το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο του κράτους πρόνοιας και καταργούν θεμελιώδη εργασιακά δικαιώματα. Χαρακτηριστικό του σφιχτού ελέγχου του Eurogroup στην ελληνική κοινωνία είναι η άρνηση του να δεχτεί το μοίρασμα ακόμα και κάποιων ψιχίων από το λεγόμενο «πρωτογενές πλεόνασμα» προς χαμηλοσυνταξιούχους, το οποίο …..«παλεύει» η κυβέρνηση για καθαρά ψηφοθηρικούς λόγους. Η ανάγκη ανάκτησης του ελέγχου των μοχλών ρύθμισης της οικονομίας αποτελεί κρίσιμο παράγοντα προώθησης της παραγωγικής ανασυγκρότησης και μετουσιώνει στην πράξη το σύνθημα «καμιά θυσία για το ευρώ». Ειδικότερα το σκληρό νόμισμα αποτελεί από τη φύση του εμπόδιο στην παραγωγική ανασυγκρότηση, όταν ομολογείται ανοικτά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ότι η Γαλλία και Ιταλία, πάσχουν από έλλειμμα ανταγωνιστικότητας εξ’ αιτίας του «σκληρού ευρώ».
Η ανάκτηση των μοχλών ελέγχου τη οικονομικής πολιτικής αποτελεί για μια αριστερή κυβέρνηση και προϋπόθεση για την προώθηση βαθύτερων κοινωνικών μετασχηματισμών με ορίζοντα το σοσιαλισμό. Κατά συνέπεια το ζήτημα της παραγωγικής ανασυγκρότησης δεν είναι υπόθεση μιας ομάδας ειδικών (όσο πολύτιμη κι αν είναι η ειδική γνώση), αλλά στην ουσία κίνημα μαζών, με ενεργοποίηση της βούλησης και έμπνευσης εκατομμυρίων εργαζόμενων, προς μια ανώτερη κοινωνία που θα γράφει στο λάβαρο της ως οραματικό στόχο, «στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του, από τον καθένα ανάλογα με τις δυνατότητες του». Αυτό το πανανθρώπινο, δημιουργικό και απελευθερωτικό μήνυμα, μπορεί να δώσει τεράστια ώθηση στην όλη προσπάθεια παραγωγικής, οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ανασυγκρότησης.
(*) Βασικά σημεία από την εισήγηση στο διήμερο του «ΜΑΧΩΜΕ» για την ”Παραγωγική Ανασυγκρότηση” στις 12-13 Μαρτίου ’14, στην Αθήνα.