Δερμενάκης Παύλος, M.Sc., οικονομολόγος – forsker

Το χρηματοπιστωτικό σύστημα βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα στη σύγχρονη φάση της κρίσης του παγκοσμιοποιημένου πλέον νεοφιλελεύθερου καπιταλιστικού συστήματος. Στην τρέχουσα φάση της κρίσης ο χρηματοπιστωτικός τομέας ήταν δημιουργός των συνθηκών της, η αφορμή αλλά και ο πολλαπλασιαστής των συνεπειών της. Η πορεία των ελληνικών αλλά και των κυπριακών τραπεζών, για να περιοριστούμε στα «καθ΄ ημάς» αποδεικνύουν του λόγου το αληθές.

Οι ιδιωτικές τράπεζες αλλά και οι δημόσιες, που λειτουργούσαν με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια και παράλληλα εξυπηρετούσαν τις εκάστοτε κυβερνητικές επιταγές, στο πλαίσιο της αγαστής συνεργασίας-διαπλοκής για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων του μεγάλου κεφαλαίου, σήμερα βρίσκονται χωρίς δικά τους κεφάλαια. Αυτά χάθηκαν στο πλαίσιο του κερδοσκοπικού παιγνιδιού που έστησαν οι ίδιοι οι τραπεζίτες με κριτήριο τα εκάστοτε στενά δικά τους συμφέροντα. Αξιοποίησαν την πολιτική της απορρύθμισης που οι ίδιοι επέβαλαν, ως ιδεολογία αλλά και θεσμικό πλαίσιο, για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους και φυσικά τα παράλογα μπόνους που εισέπρατταν επί πολλά χρόνια αγνοώντας τις πραγματικές ανάγκες και συνθήκες της οικονομίας. Το τελικό αποτέλεσμα σήμερα είναι τράπεζες χωρίς κεφάλαια και οικονομία σε βαθιά ύφεση χωρίς χρηματοδοτικούς πόρους.

Το μέγεθος και ο ρόλος του χρηματοπιστωτικού συστήματος είναι καθοριστικά στοιχεία για την πορεία της Ελληνικής οικονομίας. Πολύ δε περισσότερο όταν τις ζημιές της πολιτικής των τραπεζιτών καλούνται να πληρώσουν οι μη προνομιούχοι πολίτες μέσω της πολιτικής των μνημονίων και τις διαπλοκής κυβέρνησης και τραπεζιτών.

Για τις 4 μεγαλύτερες τράπεζες, «συστημικές» όπως αποφάνθηκε οι ειδικός κ. Προβόπουλος χωρίς φυσικά να παρουσιάσει τις σχετικές μελέτες και την αναγκαία τεκμηρίωση, η μόχλευση στο απόγειο της «επιτυχίας» και της συνεχώς αυξανόμενης κερδοφορίας, det 2008, ήταν στο 19,3. Δηλαδή είχαν δανειστεί 19,3 ευρώ για κάθε ευρώ ιδίων κεφαλαίων των μετόχων της μητρικής. Το ενεργητικό τους το ίδιο έτος ανερχόταν στο 130,3% του ΑΕΠ, σε τρέχουσες τιμές. Οι ζημιές τους το 2011 μετά το PSI+ ανήλθαν σε 27,1 δις, ποσό που αντιστοιχεί στο 12,6% του ΑΕΠ για το 2011. Για το 2012 οι ζημιές ανέρχονται σε 4,4 δις.

Σήμερα, στο πλαίσιο της ανακεφαλαιοποίησης του Τραπεζικού συστήματος, οι ίδιοι τραπεζίτες και οι μέτοχοι που διαχειρίζονταν όλα αυτά τα χρόνια τις συγκεκριμένες τράπεζες παίρνουν μπόνους από την ελληνική τρόϊκα. Αντί να ξηλωθούν και να ενταχθούν στον κρατικό έλεγχο οι χρεοκοπημένες τράπεζες, όπως υποστηρίχθηκε και από τον πρόσφατα «παραιτηθέντα» Πρόεδρο του Ελληνικού ΤΧΣ Ολλανδό κ. Πολ Κόστερ, το Ελληνικό Δημόσιο με τα χρήματα που καταβάλλουν οι φορολογούμενοι ενισχύει την κεφαλαιακή τους επάρκεια (ανακαιφαλαιοποίηση) με 50 δις. Οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι στην ουσία πληρώνουν τη “χασούρα” των τραπεζιτών. Αυτοί συνεχίζουν να τις διαχειρίζονται «παίζοντας» πλέον αποκλειστικά με χρήματα του Ελληνικού λαού, αν βάλουν και αυτοί το 10% των απαιτούμενων κεφαλαίων!!!. Και βέβαια θα συνεχίσουν να διαχειρίζονται το τραπεζικό σύστημα όπως και πριν, μακριά από τις ανάγκες της οικονομίας αφού δεν υπάρχει επί της ουσίας καμία δέσμευση επ’ αυτού, για χορήγηση ρευστότητας στη αγορά και ανακούφιση των υπερχρεωμένων νοικοκυριών που είδαν τα εισοδήματά τους να μειώνονται από 30 - 65% αλλά οι δανειακές τους υποχρεώσεις αυξάνονται καθώς δεν μπορούν να ανταποκριθούν.

Σε αυτές τις συνθήκες το ερώτημα που προκύπτει είναι ποια μπορεί να είναι η πρόταση για το τραπεζικό σύστημα στο πλαίσιο μιας νέας διακυβέρνησης της Χώρας με κεντρικό άξονα το περιεχόμενο της σημερινής ημερίδας : Ακύρωση Μνημονίων, Καταγγελία Δανειακών Συμβάσεων, Διαγραφή Χρέους

Συνοπτικά το πλαίσιο περιγράφεται με τους ακόλουθους άξονες:

1. 1. Εθνικοποίηση – κοινωνικοποίηση του Τραπεζικού συστήματος.
2. 2. Ένταξή του με συγκεκριμένο σχέδιο και καθορισμένες διαδικασίες στο έργο της παραγωγικής ανασυγκρότησης της Χώρας. Το σχέδιο της παραγωγικής ανασυγκρότησης είναι προαπαιτούμενο για την αλλαγή στην πορεία της Χώρας, την αλλαγή του τρόπου λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος και για να έχει παραγωγικό χαρακτήρα, πέρα από τη διαφάνεια στη διαχείριση, η εθνικοποίηση-κοινωνικοποίηση των τραπεζών.
3. 3. Πρέπει να ασκείται ουσιαστικός κοινωνικός έλεγχος στη διαχείριση των εθνικοποιημένων τραπεζών. Με διαφάνεια, με κριτήρια και έλεγχο στην επίτευξη στόχων στο γενικότερο σχέδιο παραγωγικής ανασυγκρότησης της Χώρας. Όχι η καρικατούρα που ζήσαμε επί τριάντα χρόνια με την προσχηματική συμμετοχή συνδικαλιστών ως μαϊντανοί στα ΔΣ των Κρατικών Τραπεζών και των Δημόσιων Επιχειρήσεων, που ποτέ κατά κανόνα δεν έκαναν καμία παρέμβαση σύμφωνα με το ρόλο τους αλλά ενδιαφέρονταν για τις υψηλές αποδοχές που ελάμβαναν και λαμβάνουν όσοι συνεχίζουν (όπως π.χ. ο Πρόεδρος της ΓΣΕΕ).
4. 4. Πρέπει να προστατευτούν οι καταθέσεις για να αξιοποιηθούν στη διαδικασία της παραγωγικής ανασυγκρότησης. Νομίζω ότι γίνεται από όλους κατανοητό ότι οι καταθέσεις δεν είναι φυλαγμένες στα θησαυροφυλάκια των Τραπεζών αλλά έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί στη διαδικασία δανειοδοτήσεων. Όμως υπάρχει μια συνεχής ροή προς τις Τράπεζες με την είσπραξη των τόκων και των χρεολυσιών των δανείων (ακόμα και στις σημερινές δύσκολες συνθήκες με τα προβλήματα ρευστότητας στην αγορά). Τα χρήματα αυτά που σταδιακά επιστρέφουν θα πρέπει να ξαναμπαίνουν στην οικονομία αλλά με τα κριτήρια και τους κανόνες της παραγωγικής ανασυγκρότησης.
5. 5. Οι ξένες τράπεζες θα πρέπει να λειτουργούν και θα ελέγχονται γι’ αυτό τηρώντας τους κανόνες χρηματοδότησης για την παραγωγική ανασυγκρότηση της Χώρας. Ενώ παράλληλα θα ισχύουν κανόνες και έλεγχος όσον αφορά την κίνηση των κεφαλαίων.
6. 6. Με δεδομένα α) την θέση και το ρόλο της Κεντρικής Τράπεζας σε μία οικονομία, β) τις εκρηκτικές ανάγκες της Ελληνικής Κοινωνίας και Οικονομίας στην παρούσα φάση και γ) το σχέδιο της παραγωγικής ανασυγκρότησης της Χώρας, η Τράπεζα της Ελλάδος θα πρέπει να κληθεί να παίξει το ρόλος της στην εγχώρια αγορά με κριτήριο τη συμβολή της στην παραγωγική ανασυγκρότηση της οικονομίας. Οι οποιεσδήποτε σχέσεις της με την ΕΚΤ θα πρέπει να καθορίζονται από αυτό το πλαίσιο.
7. 7. Το Τραπεζικό σύστημα, με τον πλούτο της πληροφόρησης που μπορεί να προσφέρει μπορεί να αξιοποιηθεί με σχεδιασμό και διαφανείς διαδικασίες στην εθνική προσπάθεια ελέγχου και πάταξης της φοροδιαφυγής και του αθέμιτου πλουτισμού.
8. 8. Ανακούφιση των υπερχρεωμένων νοικοκυριών και των ΜΜΕ. Εθνική Σεισάχθεια με κοινωνικά, οικονομικά και αναπτυξιακά κριτήρια.
9. 9. Αξιοποίηση του ενεργητικού των Τραπεζών στο πλαίσιο της παραγωγικής ανασυγκρότησης της Χώρας. Οι τράπεζες διαθέτουν σημαντικές συμμετοχές σε επιχειρήσεις. Οι συμμετοχές αυτές θα πρέπει να αξιοποιηθούν με σχεδιασμό για την ενίσχυση της παραγωγής και της απασχόλησης.

Όλα τα παραπάνω εντάσσονται, είναι συστατικά στοιχεία ενός προγράμματος εξόδου από τα μνημόνια. Στις σημερινές συνθήκες απαιτούμενα από την κοινωνία που στενάζει υπό το βάρος των πολιτικών των μνημονίων και της κατοχής της Χώρας είναι η ανατροπή αυτών των πολιτικών και η διέξοδος με κριτήριο τις ανάγκες επιβίωσης πλέον των πιο πλατιών λαϊκών στρωμάτων.

Η πολιτική αυτή όπως είναι φανερό δεν συμβαδίζει με την ακολουθούμενη πολιτική της Ευρωζώνης και έρχεται σε αντίθεση με βασικά στοιχεία των πολιτικών της ΕΕ. Η απάντηση στο δίλλημα/διλήμματα συμμόρφωση με τους κανόνες με κάθε κόστος για την κοινωνία ή εναντίωση στους κανόνες για την εξυπηρέτηση των αναγκών της κοινωνίας είναι απλή: στήριξη στην κοινωνία για να εφαρμοστούν οι πολιτικές που έχει ανάγκη η κοινωνία, για την επιβίωσή της. Οι τρίτοι, που αποφασίζουν με κριτήριο τα δικά τους συμφέροντα αγνοώντας τις ανάγκες της Ελληνικής Κοινωνίας ας λάβουν αυτοί τις δικές τους αποφάσεις. Εμείς οφείλουμε να είμαστε αμετακίνητοι – προσηλωμένοι στις ανάγκες της Ελληνικής Κοινωνίας και να αναζητούμε και εξωτερική στήριξη σε αυτή τη πολιτική από όλους όσους συμμερίζονται αυτές τις αρχές και αξίες. Αυτή είναι η διαχωριστική γραμμή. Και από αυτή την κόκκινη γραμμή προκύπτει συνεπώς αβίαστα το συμπέρασμα ότι αν μας τεθούν διλήμματα η απάντηση οφείλει να είναι «καμιά θυσία για το ευρώ» αλλά «κάθε προσπάθεια και θυσία για την επιβίωση της Ελληνικής Κοινωνίας».