από την antapoCRISIS دوشنبه, 01 جولای 2013

Για την ανάκτηση της οικονομικής, νομισματικής και πολιτικής κυριαρχίας

Πριν από ένα μήνα περίπου, 90 Ισπανοί οικονομολόγοι, επιστήμονες άλλων ειδικοτήτων, συνδικαλιστές,δημοσιογράφοι κ.ά. υπέγραψαν ένα “Μανιφέστο για την έξοδο της Ισπανίας από το ευρώ”. Ήρθαν να προσθέσουν και τη δική τους φωνή στους προβληματισμούς και τις συζητήσεις που διεξάγονται σ’ όλες τις χώρες της Ευρώπης και εντείνονται όσο η πολιτική της Ευρωζώνης επιδεινώνει την οικονομική και κοινωνική κρίση.

Η δραματική κοινωνική και οικονομική κατάσταση στην οποία βυθίζεται η κοινωνία μας απαιτεί μια πολιτική ικανή να δημιουργήσει τις συνθήκες διεξόδου από την κρίση. Είναι μια επείγουσα αναγκαιότητα. Ο χρόνος έχει καταστεί θεμελιώδης παράγοντας όσον αφορά τους υπαρκτούς κινδύνους επιδείνωσης και υποβάθμισης, λόγω των τεράστιων κοινωνικών προβλημάτων που προκαλεί η επιμονή στην πολιτική της προσαρμογής, της λιτότητας και της ιδιωτικοποίησης των δημόσιων αγαθών.

Το δίχτυ στο οποίο έχουμε παγιδευτεί αποτελείται από τα καταστροφικά επίπεδα ανεργίας, από έναν εξωτερικό δανεισμό της χώρας που είναι αδύνατον να αντιμετωπιστεί και από την εξέλιξη των δημοσίων οικονομικών που οδηγούν σε οικονομική κατάρρευση του κράτους. Πάνω από 6 εκατ. άνεργοι , πάνω από 2,3 τρισ. ευρώ ολικών υποχρεώσεων προς ξένους και ένα δημόσιο χρέος σχεδόν 1 τρισ. ευρώ, που πλησιάζει το 100% του ΑΕΠ, αυτά είναι τα δεδομένα που ορίζουν μια καταστροφή μη αντιμετωπίσιμη που θέτει σε κίνδυνο την κοινωνική συμβίωση και κατεδαφίζει θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα.

Μια κρίση τέτοιου μεγέθους έχει πολλές και περίπλοκες αιτίες που κυμαίνονται από τη γενική κρίση του χρηματιστικού καπιταλισμού μέχρι τη σπατάλη και τη διαφθορά, μέσω ενός φορολογικού συστήματος που απαλλάσσει τα μεγάλα εισοδήματα και είναι ακραία άδικο. Όμως, ακόμη και με κίνδυνο να απλουστεύσουμε την ανάλυση, για να ξεκαθαρίσουμε ποιες είναι οι λύσεις, πρέπει να αποδώσουμε την κύρια αιτία αυτής της ελεεινής κατάστασης στην ένταξη της χώρας μας στο κοινό νόμισμα.

Όπως αναγνωρίζεται πλέον, δεν υπήρχαν οι όροι για την υιοθέτηση κοινού νομίσματος ανάμεσα σε χώρες με οικονομίες άνισες, χωρίς να συνοδεύεται από ενιαία φορολογία. Από την άλλη μεριά, η εισαγωγή του κοινού νομίσματος είχε ως συνέπεια να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο αντιδραστικής και αντικοινωνικής πολιτικής εφ’ όλης της ύλης, σύμφωνα με τα νεοφιλελεύθερα δόγματα, που στην Ευρώπη του Μάαστριχτ βρήκαν την πιο τέλεια εφαρμογή τους. Με βάση τις ρυθμίσεις εκείνης της εποχής, το κράτος πρόνοιας είναι ασύμβατο με την Ευρώπη του Μάαστριχτ.

Με την ένταξη στην Ευρωζώνη, η χώρα μας έχασε ένα ουσιώδες εργαλείο για να ανταγωνιστεί και να διατηρήσει ένα ισοζύγιο οικονομικών συναλλαγών με το εξωτερικό, όπως είναι ο έλεγχος και η διαχείριση της συναλλαγματικής ισοτιμίας με τα άλλα νομίσματα. Επιπλέον, εκχωρήθηκε κυριαρχία προς την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα όσον αφορά τη ρευστότητα και την εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής, σε ένα ίδρυμα δηλαδή που εξαρχής κυριαρχείται από τα συμφέροντα του γερμανικού καπιταλισμού.

Ήταν λοιπόν μαθηματικά βέβαιο ότι η καθυστέρηση και η αδυναμία της ισπανικής οικονομίας έναντι των άλλων χωρών, καθώς και η απόλυτη αυστηρότητα που επιβλήθηκε με τους κανόνες του ευρώ θα οδηγούσαν, όπως και έγινε κατά την πρώτη δεκαετία του 2000, σε ένα συντριπτικό έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Σημειώθηκαν δυσβάστακτες ανισορροπίες, όπως και σε άλλες χώρες, την Ελλάδα και την Πορτογαλία, που βρέθηκαν στην ίδια παγίδα. Στα 14 χρόνια από την εισαγωγή του ευρώ, آن 1999, και μέχρι το τέλος του 2012, το συσσωρευμένο εμπορικό έλλειμμα της Ισπανίας ήταν σχεδόν 700 میلیارد. ευρώ και χρηματοδοτούνταν με ξένο δανεισμό. Από πιστωτικούς οργανισμούς και ισπανικές επιχειρήσεις υπάρχουν απαιτήσεις για πάνω από 1 τρισ. ευρώ για επενδυτικά σχέδια στο εξωτερικό, κυρίως στη Λατινική Αμερική.

Μέχρι το 2008, όταν ξέσπασε η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση και έπληξε μεγάλα πιστωτικά ιδρύματα, η χώρα ζούσε σε ένα όνειρο, σαν ναρκωμένη, τροφοδοτώντας τη φούσκα των ακινήτων και έχοντας λησμονήσει τα προβλήματα που εγκυμονούσε. Εκείνο το έτος, όλα άλλαξαν άρδην, οι χρηματοπιστωτικές αγορές έκλεισαν τα κανάλια ρευστότητας και η κατάσταση κάθε οφειλέτη αξιολογήθηκε με μεγάλη αυστηρότητα. Με την απότομη αλλαγή των εξωτερικών δανειστών έναντι της Ισπανίας ως οικονομίας με μεγάλα χρέη, οι ολικές υποχρεώσεις αυξήθηκαν από 540 میلیارد. ευρώ στα τέλη του 1998 σε 2,2 τρισ. آن 2008. Η χώρα χρεοκόπησε και εισήλθε σε βαθιά ύφεση με σοβαρότατες συνέπειες.

Έκτοτε, ο δημόσιος τομέας εκμηδενίστηκε, έχοντας τεράστιο έλλειμμα λόγω της δραματικής πτώσης των εσόδων, μια κατάσταση που επιδεινώθηκε με την κατάρρευση της φούσκας των ακινήτων. Το κράτος, στο οποίο μόλις είχαν μεταφερθεί οι εντάσεις των δημόσιων διοικήσεων, χρειάστηκε εκατοντάδες εκατ. ευρώ, τα οποία προσπορίστηκε εκδίδοντας ομόλογα δημοσίου χρέους προς την εσωτερική και διεθνή αγορά, εφόσον δεν υπήρχε η δυνατότητα να χρηματοδοτηθεί από τις νομισματικές αρχές. Στα τέλη του 2007, το χρέος του κράτους ήταν 307 میلیارد. ευρώ, ή το 37% του ΑΕΠ. Στα τέλη του 2012 είχε ανέλθει στα 688 میلیارد. ή 65% του ΑΕΠ και αυξάνεται σε αντιστοιχία με την εξέλιξη του ελλείμματος των δημοσίων λογαριασμών.

Από τη στιγμή που αναγνωρίστηκε το γεγονός της κρίσης, η οικονομική πολιτική έχει μερικά βασικά χαρακτηριστικά που μένουν αμετακίνητα. Η απώλεια ανταγωνιστικότητας της ισπανικής οικονομίας ήταν η δικαιολογία για τις βάρβαρες νεοφιλελεύθερες πολιτικές που επιβλήθηκαν με στόχο να αντισταθμιστεί αυτή η απώλεια μέσω της αποκαλούμενης “εσωτερικής προσαρμογής”. Μιας διαδικασίας που μειώνει τους μισθούς και διευκολύνει τις απολύσεις, προκειμένου να μειωθούν οι τιμές των ισπανικών προϊόντων και υπηρεσιών, στο βαθμό που η φυσιολογική και ιστορική οδός της υποτίμησης του νομίσματος ήταν απαγορευμένη λόγω του ευρώ. Οι προσαρμογές, οι αντεργατικές μεταρρυθμίσεις, οι περικοπές συνεχίζονται όλα τα τελευταία χρόνια. Επιπλέον, η λιτότητα που εφαρμόστηκε με τόση κτηνωδία στη δημοσιονομική πολιτική, όπως και οι απαιτήσεις των οικονομικών εξουσιών, καθιστούν παραπλανητική τη μάχη ενάντια στο δημόσιο έλλειμμα ως υποτιθέμενη διέξοδο από την κρίση.

Αυτή η ουσιαστικά άχρηστη πολιτική οδήγησε σε οδυνηρή και ανεξέλεγκτη κοινωνική παρακμή και στην αύξηση της ανεργίας. Η χώρα κατρακυλάει χωρίς φρένο και βυθίζεται σε ένα βαθύ πηγάδι. Οι παράγοντες που προκάλεσαν την κρίση μένουν άθικτοι. Οι εξωτερικές υποχρεώσεις δεν μπορούν να μειωθούν χωρίς να καταγραφεί πλεόνασμα του ισοζυγίου πληρωμών, πρακτικά ανέφικτο λόγω της κατεστραμμένης οικονομίας και της αδύναμης ανταγωνιστικότητας, και το δημόσιο χρέος δεν θα σταματήσει να αυξάνεται μέχρι να απαλειφθεί το έλλειμμα, το τέλος του οποίου ούτε για την κυβέρνηση είναι ορατό. Η έλλειψη εμπιστοσύνης είναι γενικευμένη.

Η κοινωνία σε σταυροδρόμι

Πώς θα αντιμετωπίσουμε την καταστροφή; Η λύση της τρόικας την οποία υποστηρίζει και το κυβερνών Λαϊκό Κόμμα είναι να βαθύνουν οι προσαρμογές, η λιτότητα και να εκποιηθούν δημόσια αγαθά. Η ισπανική οικονομία, όπως συνέβη στην Ελλάδα και την Πορτογαλία, κατρακυλάει στην άβυσσο με δραματικές κοινωνικές συνέπειες και πολιτικούς κινδύνους.

Το Ισπανικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, δραστήριος εταίρος στον τρέχοντα οικονομικό και κοινωνικό σχεδιασμό, υποκρίνεται τώρα ότι διαφωνεί με το Λαϊκό Κόμμα και επικρίνει την αυτοκτονική πολιτική του, αλλά είναι απόλυτα ταυτισμένο με την άποψη ότι η ένταξη στην Ευρωζώνη είναι μη αναστρέψιμη.

Οι διοικήσεις των μεγάλων εργατικών συνομοσπονδιών, που κάποτε εναντιώνονταν σε όλους όσοι επέκριναν τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, υποστηρίζοντας ότι κάνουν λάθος υπολογισμούς, καταγγέλλουν πλέον την παρούσα κατάσταση πραγμάτων, αλλά δεν είναι σε θέση να προσφέρουν πραγματικά αποτελεσματικά αντίμετρα στην κρίση εφόσον δεν αμφισβητούν τη συνοχή μιας Ευρώπης που έχει οικοδομηθεί κατ’ αυτό τον τρόπο.

Άλλες δυνάμεις, οργανώσεις και δρώντες της αριστεράς κριτικάρουν τη σημερινή Ευρώπη και προτείνουν αλλαγές εντελώς ουτοπικές και αβάσιμα σχέδια , δεδομένου ότι η σημερινή Ευρώπη δεν μεταρρυθμίζεται, ιδίως μετά τη διεύρυνση της περιοχής του ευρώ προς την Ανατολή. Στις εκ γενετής ανεπάρκειες του κοινού νομίσματος προστίθενται ο ηγεμονικός ρόλος που έχει αναλάβει η Γερμανία και η πραγματικότητα της κατάρρευσης της Ευρώπης, εφόσον κάποιες χώρες είναι φυλακισμένες σε χρέη που δεν μπορούν να πληρωθούν. Είναι επιτακτική και επείγουσα ανάγκη να σπάσουμε τα δεσμά των ευρωπαϊκών συνθηκών και αυτή η ανάγκη δεν μπορεί να εξουδετερωθεί ούτε να κρυφτεί πίσω από διάφορα άλλα σχέδια. Όσο επιθυμητή και αν είναι η άλλη Ευρώπη, προσώρας είναι ανέφικτη, απαιτούνται άλλες βάσεις, πολύ διαφορετικές, και η ανάκτηση της χαμένης κυριαρχίας του κάθε κράτους.

Η αποτυχία του ευρωπαϊκού σχεδίου είναι αναμφισβήτητη, παρόλο που δεν είναι δυνατόν να προσδιορίσουμε πότε και πώς θα διαλυθεί αυτή η μη βιώσιμη κατάσταση.

Για όσους υπογράφουν αυτό το Μανιφέστο, είναι καθαρό ότι η Ευρώπη του Μάαστριχτ δεν μπορεί να επιβιώσει με το σημερινό της σχήμα, μετά από τις καταστροφές και τα δεινά που έχει προκαλέσει, ξέχωρα από το ότι έχει σακατέψει τη δημοκρατία και έχει αφαιρέσει τη λαϊκή κυριαρχία.

Επιβεβαιώνουμε επίσης ότι η χώρα μας δεν μπορεί να ανακάμψει από την κρίση μέσα στην Ευρωζώνη. Χωρίς δικό της νόμισμα, χωρίς νομισματική αυτονομία είναι αδύνατον να αλλάξει τη δραματική οικονομική και κοινωνική κατάσταση, ιδίως αφότου ακυρώθηκε η ικανότητα άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής μέσω του Συμφώνου Σταθερότητας, το οποίο με ύπουλο τρόπο απέκτησε συνταγματική ισχύ.

Χρειάζεται το δικό της νόμισμα, για να μπορεί να ανταγωνιστεί, και κυρίαρχη νομισματική πολιτική για να παράσχει ρευστότητα στο σύστημα και να διεγείρει τη ζήτηση. Αυτός είναι ένας πρώτος αναγκαίος όρος, αλλά καθόλου επαρκής, για να αναπτύξει προωθημένο δημόσιο έλεγχο των στρατηγικών τομέων της οικονομίας, συμπεριλαμβάνοντας την εθνικοποίηση των τραπεζών, την ανοικοδόμηση της βιομηχανίας και της αγροτικής οικονομίας. Για να υπερασπιστεί και να ενισχύσει τις βασικές δημόσιες υπηρεσίες με ένα ισχυρό και κλιμακωτό, ανάλογα με το εισόδημα, φορολογικό σύστημα που μειώνει την ανισότητα και ανακατανέμει τον πλούτο. Για να κατανείμει την εργασία ώστε να καταπολεμηθεί η ανεργία. Για να ανακληθούν τα μέτρα κατά των εργαζομένων και των συνταξιούχων, να υπάρξει σεβασμός προς το περιβάλλον κοκ. Για να θεσπίσει μια συνταγματική διαδικασία που θα δώσει τη δυνατότητα να ανακτηθεί και να βαθύνει η δημοκρατία. Συνεπώς, προσωρινά ας μην ασχοληθούμε με το δημόσιο έλλειμμα, ας μην κάνουμε προτάσεις που είναι αδύνατον να εφαρμόσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ας μη λαχταρούμε τις πρακτικές της Αμερικανικής Κεντρικής Τράπεζας ή της Τράπεζας της Αγγλίας, εφόσον μπορούμε να έχουμε την Τράπεζα της Ισπανίας ως ισοδύναμο θεσμό.

Το χρέος δεν είναι δυνατόν να πληρωθεί. Το μεγαλύτερο μέρος του είναι χρέος του ιδιωτικού τομέα και αποτελεί υπόθεση αυτών των φορέων, συμπεριλαμβανομένου του χρηματοπιστωτικού τομέα, να λύσουν τα προβλήματα που προέκυψαν. Συνεπώς απορρίπτουμε οποιαδήποτε “διάσωση” της χώρας μας και για τον ίδιο λόγο θεωρούμε εντελώς παράνομο το χρέος που ανέλαβε το κράτος για να εξασφαλίσει κεφάλαια διάσωσης σε πιστωτικά ιδρύματα που δεν έχουν εθνικοποιηθεί.

Όσον αφορά το δημόσιο χρέος, το κράτος πρέπει να προχωρήσει στην βαθιά αναδιάρθρωσή του (με διαγραφή, μορατόρια, μετατροπή του στο εθνικό νόμισμα) για να ελαφρύνει τη συντριπτική πίεση που ασκεί στους δημόσιους λογαριασμούς. Αλλιώς, η χρεοκοπία του δημόσιου τομέα είναι αναπόφευκτη.

Δεν θα αποφύγουμε τα προβλήματα και τις περίπλοκες καταστάσεις με τα μέτρα που προτείνουμε, μεταξύ άλλων και τον περιορισμό της ελεύθερης κυκλοφορίας των κεφαλαίων. Ούτε η ανάλυσή μας μας εμποδίζει να συνεργαστούμε σε δράσεις, υποβολή προτάσεων και διαμαρτυρίες με εκείνο το μέρος των πολιτών και των οργανώσεών τους που, κάτω από το βομβαρδισμό των ΜΜΕ ή για άλλους λόγους, δεν συμμερίζονται την άποψή μας ότι βρισκόμαστε σε ένα σταυροδρόμι και ότι υπάρχει ανάγκη να κόψουμε τον γόρδιο δεσμό του ευρώ. Ωστόσο, με δεδομένη τη σύγχυση που μας περιβάλλει και τους σκοπούς τους οποίους εξυπηρετεί, δεν μπορούμε να μείνουμε σιωπηλοί ή να κρατήσουμε διφορούμενη στάση. Έχουμε επίγνωση ότι η σημερινή ισπανική κοινωνία , που ήδη έχει εισέλθει σε μια παρατεταμένη και απελπιστική αγωνία, δεν έχει άλλη επιλογή εκτός από το να αποχωρήσει από την Ευρωζώνη για να αποφύγει την οριστική κατάρρευση της χώρας.

Η ανάκτηση της χαμένης οικονομικής κυριαρχίας, η ενίσχυση της λαϊκής κυριαρχίας απαιτούν να απαλλαγούμε από το βρόχο που μας παραλύει, να αντιμετωπίσουμε τη σκληρή πραγματικότητα και να εξασφαλίσουμε τα μέσα για ένα σχέδιο επιβίωσης, με όλες του τις δυσκολίες, που μπορεί επίσης να αντιπροσωπεύει μια μεγάλη ευκαιρία για να δημιουργήσουμε μια κυρίαρχη, ευημερούσα, δίκαιη, ενωμένη, δημοκρατική και περιβαλλοντικά υπεύθυνη, ελεύθερη κοινωνία.

Πρώτες υπογραφές