Του ΓΙΑΝΝΗ ΤΟΛΙΟΥ

Τις τελευταίες μέρες παρακολουθούμε το «σίριαλ» της δημοπράτησης των τεσσάρων αδειών τηλεοπτικών σταθμών πανελλαδικής εμβέλειας. Είναι η πρώτη φορά που πραγματοποιείται και χωρίς αμφιβολία παρουσιάζει ενδιαφέρον από πολιτική, κοινωνική και οικονομική άποψη. Το γεγονός ότι οι «μνηστήρες» είναι περισσότεροι από τις άδειες, δίνει ιδιαίτερο τόνο στον ανταγωνισμό, ενώ αποκαλύπτονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της «ποιότητα» των σχέσεων μεταξύ «βαρόνων των media» και μελών της οικονομικής και πολιτικής ελίτ.

1.Από την «ασυδοσία της αταξίας» στην «τάξη των ισχυρών»

Είναι γεγονός ότι στο χώρο των ραδιοτηλεοπτικών συχνοτήτων την τελευταία εικοσαετία βασίλευε η ασυδοσία των ιδιοκτητών μέσων μαζικής ενημέρωσης (μ.μ.ε.). Ενώ η νομοθεσία (ν.2328/95) προέβλεπε την καταβολή 2% των εσόδων ενός Ρ/Τ-σταθμού ως όρο για τη χορήγηση της άδειας, τα ….«ρεάλια» ουδέποτε καταβλήθηκαν διότι έμεινε σε εκκρεμότητα η εφαρμογή του νόμου. Il 2007 επιχειρήθηκε η εκκίνηση της διαδικασίας αδειοδότησης (ν.3592/07) με πρόβλεψη έκδοσης Π.Δ. που θα όριζε τις προϋποθέσεις, τα κριτήρια και όρους χορήγησης των αδειών, το οποίο ουδέποτε εκδόθηκε.! Οι προσωρινές άδειες που εγκρίθηκαν βγήκαν παράνομες με απόφαση του ΣτΕ (3578/2010).

Προφανώς οι «βαρόνοι των media», έχοντας τις πλάτες της κυρίαρχης πολιτικής ελίτ (κυβερνήσεων ΝΔ και ΠΑΣΟΚ) και παραγόντων της ολιγαρχίας, επέβαλαν τη διαιώνιση του καθεστώτος «διαπλοκής»(αμοιβαία εξυπηρέτηση ιδιοτελών συμφερόντων προσώπων και συνολικά της κυρίαρχης τάξης),résultant: πρώτον, διαχρονική απώλεια εκατομμυρίων € δημοσίων εσόδων και δεύτερον, παροχή θαλασσοδανείων, ευνοϊκών αναθέσεων δημοσίων έργων και προμηθειών, Kd. Η αντιπαροχή των «βαρόνων» ήταν η προβολή και στήριξη των εκλεκτών της οικονομικής ελίτ, καθώς και η διοχέτευση της συστηματικής προπαγάνδας με στόχο την πολιτική χειραγώγηση της «κοινής γνώμης» αντί για αντικειμενική ενημέρωση.!

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο «μηχανισμός διαπλοκής» μεταξύ τραπεζικής ελίτ και ιδιοκτητών συστημικών «μ.μ.ε.». Παροχή διαφημίσεων και άφθονων δανείων, από τα οποία πολλά μετατράπηκαν σε ….«δανεικά κι αγύριστα», ενώ ο ελληνικό λαός πληρώνει τη «σωτηρία» των τραπεζών. Είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτική η κυνική δήλωση του Παν.Ψυχάρη (ΔΟΛ/Mega) στην Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής (31.8.16) για τα …«αεράτα δάνεια μόνο με προσωπική εγγύηση».! Όσον αφορά τις διαφημιστικές χορηγίες των τραπεζών, ενδεικτικά αναφέρουμε την «προτιμησιακή» κατανομή τους για το 2015. Ο Σκάϊ (Αλαφούζος) πήρε 3,4 εκατ.€, ΔΟΛ (Ψυχάρης) 2,9 εκατ., «Πρώτο Θέμα» (Αναστασιάδης) 2,6 εκατ., Πήγασος (Μπόμπολας) 2,4 εκατ., Αντέννα (Κυριακού), 2,1 million. Mega (Μπόμπολας, Βαρδινογιάννης, Ψυχάρης) 2 εκατ., ALPHA (Κοντομηνάς), 1,5 εκατ., Real Media-Enikos (Χατζηνικολάου-Κουρής) 1,4 εκατ., Star (Βαρδινογιάννης), 1 million, κοκ…. (Εφ/Συν.9.5.16).

Η απόφαση της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ να μπει κάποια «τάξη στην αταξία» των ραδιοτηλεοπτικών συχνοτήτων, ήταν κίνηση προς το αυτονόητο, η οποία παρ’ όλα αυτά δημιούργησε «αναταράξεις» στα διαμορφωμένα συμφέροντα των «ισχυρών» του ραδιοτηλεοπτικού χώρου και των κομμάτων του μνημονιακού κατεστημένου (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, Ποτάμι, Kd). Από την άλλη ήταν βήμα ατελές και «εν πολλοίς» υστερόβουλο, διότι η δημοπράτηση αδειών δεν απαντά στο κρίσιμο ζήτημα της δημοκρατίας, c.-à-. της προσφοράς του κοινωνικού αγαθού «ενημέρωση» με όρους αξιοπιστίας (αντικειμενικότητας και πλουραλισμού), αντί αλλαγής των μηχανισμών «διαπλοκής» και ανακατατάξεις ισχύος μεταξύ παλαιών και νέων «βαρόνων των media». Το πρόβλημα της «ποιότητας της ενημέρωσης» δεν λύνεται με όρους αγοράς, ούτε απλά με την ταμειακή λογική της αύξησης των δημοσίων εσόδων. Η διασφάλιση της «ποιοτικής ενημέρωσης» απαιτεί ευρύτερο πλέγμα ρυθμίσεων και δημιουργία μηχανισμών κοινωνικού ελέγχου, τόσο προς την πλευρά των «παρόχων», όσο και των «θεσμών» που ασκούν τον έλεγχο και την εποπτεία (Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης-ΕΣΡ), καθώς τη Βουλή και τελικά την κυβέρνηση.

Κατά συνέπεια παρ’ ότι το ταμειακό σκέλος έχει σημασία, δεν μπορούμε να ζητωκραυγάζουμε ότι, με τη «δημοπρασία» και τον «εξαναγκασμό» των «καναλαρχών» να βάλλουν το χέρι στην τσέπη, το πράγμα διορθώθηκε. Μπορεί το κοινό αίσθημα προσωρινά να ικανοποιείται με τη δημοπρασία, διότι μπήκε ένα φρένο στην ασυδοσία, ωστόσο ο κίνδυνος από πλευράς «διαπλοκής» είναι ορατός. Να επαναληφθεί δηλ. το γνωστό …«άλλαξε ο Μανωλιός…» και τελικά η ποιότητα της ενημέρωσης να χειροτερέψει, ενώ η κυβέρνηση να έχει πετύχει την ενίσχυση των μηχανισμών στήριξης της.!

2.ΕΡΤ και οι 4 «Ιππότες της Αποκαλύψεως»

Η σημερινή κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, παρά τις ηχηρές προεκλογικές «δεσμεύσεις», δεν διαπνέεται από πνεύμα καταπολέμησης των «κακώς κειμένων» στο ραδιοτηλεοπτικό πεδίο. Αυτό ισχύει όχι μόνο για την ιδιωτική αλλά και τη δημόσια τηλεόραση. Η αναγωγή σε «μείζον» επίτευγμα την δημοπρασία των αδειών, κάτι αυτονόητο από πλευράς δεοντολογίας …και όντως παράλογο από την πλευρά της ασυδοσίας των ισχυρών, παρακάμπτει τη ουσία του προβλήματος. Στο κρίσιμο ερώτημα, αν «οι 4 Ιππότες της Αποκαλύψεως», c.-à-. οι 4 καναλάρχες (Αλαφούζος, Κυριακού, Καλογρίτσας, Μαρινάκης) θα εξασφαλίσουν «αντικειμενική και πλουραλιστική ενημέρωση», ο βίος και η πολιτείας τους δεν το επιβεβαιώνει. Ωστόσο δεν πρόκειται για ζήτημα καλών προθέσεων, αλλά για άκρως πολιτικό θέμα. Πρόκειται για εκείνες τις παρεμβάσεις που χρειάζονται και οι οποίες να εγγυώνται ουσιαστικές αλλαγές στο κυρίαρχο σύστημα της «μιντιοκρατίας».

Αυτό ισχύει και για τη δημόσια ραδιοτηλεόραση, η οποία λειτουργεί ως κυβερνητική τηλεόραση και δεν διαφέρει σε τίποτα από την παλιά ΕΡΤ. Το στοιχείο της αντικειμενικότητας και του πλουραλισμού παραμένει ζητούμενο, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το …«μαύρο» στη ΛΑΕ και τον αποκλεισμό προσώπων και απόψεων που αμφισβητούν σε βάθος την κυβερνητική πολιτική και όχι βέβαια την «κούφια» κριτική των εκπροσώπων του «μνημονιακού τόξου» (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, Ποτάμι, Kd).

3.Δημοκρατικό πλαίσιο προσφοράς του αγαθού «ενημέρωση»

Η εξασφάλιση δημοκρατικού πλαισίου της προσφοράς του κοινωνικού αγαθού «ενημέρωση», ενέχει την οικονομική, κοινωνική και πολιτική διάσταση. Το βάθος των αλλαγών εξαρτάται φυσικά από το ποιος βρίσκεται κατ’ αρχάς στην κυβέρνηση και ποιος τελικά κατέχει την πολιτική εξουσία. Μια αριστερή-αντιμνημονιακή κυβέρνηση θα μπορούσε μεταβατικά να προωθήσει ριζοσπαστικά μέτρα, ώστε να κοπεί ο ομφάλιος λώρος της εκάστοτε κυβέρνησης με τη δημόσια ραδιοτηλεόραση, καθώς και οι δίαυλοιδιαπλοκής μεταξύ πολιτικής ελίτ και ιδιωτικών συμφερόντων.

Ειδικότερα σε ότι αφορά το ιδιοκτησιακό καθεστώς, εκτός από δημόσια και ιδιωτικά «μ.μ.ε.», χρειάζεται να αναπτυχθούν συνεργατικής μορφής μέσα, τύπου ΕΡΤ-ΟΡΕΝ, καθώς και «μ.μ.ε.» ιδιοκτησίας κοινωνικών οργανώσεων. Επίσης ο «πάροχος» της ψηφιακής πλατφόρμας να μην ταυτίζεται με τον «πάροχο» του περιεχομένου (τν). Να υπάρχει έλεγχος και περιορισμός της συγκέντρωσης «μ.μ.ε.», με την απαγόρευση συμμετοχής πλέον του ενός μέσου (τν, Ρ/Σ, εφημερίδα), καθώς της συμμετοχής πολιτικών προσώπων. Πλήρης αυτονομία της δημόσιας Ρ/Τ τόσο έναντι της κυβέρνησης και του πολιτικού συστήματος, όσο και έναντι οργανωμένων ιδιωτικών συμφερόντων. Μεταβατικές διατάξεις για την καταβολή οφειλόμενων τελών από τους ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς αναδρομικά από το 1995.

Όσον αφορά τη χορήγηση αδειών, να γίνεται με δημόσιο διαγωνισμό και για περιορισμένο χρόνο (5ετία), με δυνατότητα ανάκλησης της άδειας από το Ε.Σ.Ρ. όταν παραβιάζονται οι όροι και προϋποθέσεις που χορηγήθηκαν. Από τους διαγωνισμούς θα πρέπει να αποκλείονται όσοι έχουν οφειλές σε ασφαλιστικά ταμεία και εργαζόμενους, δεν σέβονται εργασιακά και επαγγελματικά δικαιώματα και τον κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας. Η εφαρμογή του κώδικα δεοντολογίας, θα διασφαλίζει την πολυφωνική ενημέρωση, την αντικειμενικότητα και με ίσους όρους μετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων, ποιότητα προγραμμάτων, τήρηση εργατικής και ασφαλιστικής νομοθεσίας κά.

Στη σύνθεση των οργάνων εποπτείας (ΕΣΡ), θα πρέπει να συμμετέχουν εκπρόσωποι κοινωνικών οργανώσεων, ενώ οι εργαζόμενοι στο «μέσο» θα πρέπει να έχουν δικαίωμα ελέγχου των επιλογών της διοίκησης σε ζητήματα που αφορούν τα εργασιακά δικαιώματα. Ιδιαίτερη σημασία έχει η διασφάλιση των δικαιωμάτων των εργαζόμενων στο νέο τοπίο που διαμορφώνεται μετά τη δημοπρασία των τεσσάρων αδειών.

Τέλος πρέπει πάνω απ’ όλα να ενισχυθεί ο δημόσιος έλεγχος των απλών πολιτών, η επιδοκιμασία, η απόρριψη, η κριτική και η ανάδειξη σε αντιπροσωπευτικά βουλευόμενα όργανα γνήσιων εκπροσώπων των ζωτικών τους συμφερόντων, που να βάζουν αποφασιστικά εμπόδια σε αρνητικές παρενέργειες που παρατηρούνται στη λειτουργία των σύγχρονων «μ.μ.ε.».