ΠΟΥ ΟΔΗΓΕΙΤΑΙ ΤΟ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ; ΥΠΑΡΧΕΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΛΥΣΗ;

Του ΓΙΑΝΝΗ ΤΟΛΙΟΥ

Η έλευση της τρόικας κατέρριψε τους επικοινωνιακούς λεονταρισμούς κυβερνητικών στελεχών που με τον ανασχηματισμό έδιναν υποσχέσεις αλλαγής πορείας. Πρώτος που από «στρίγκλα» έγινε… αρνάκι ήταν ο κ. Λοβέρδος, ο οποίος από «πολέμιος» απολύσεων στην Παιδεία (διαθεσιμότητες) έγινε «θιασώτης».

Από την άλλη ο κ. Βρούτσης δεσμεύτηκε να συνεχίσει το έργο της «κατεδάφισης» του ασφαλιστικού και ο κ. Μητσοτάκης να λύσει το σταυρόλεξο των 6.500 απολύσεων στο Δημόσιο ώς το τέλος 2014, ενώ ο κ. Χαρδούβελης, ως καλός μαθητής «πείστηκε» από τον Ράιχενμπαχ ότι το χρέος είναι βιώσιμο! Επιστέγασμα των παραπάνω η δήλωση του κ. Βαρβιτσιώτη «καμιά φορολογία στους εφοπλιστές», ενώ ο κ. Μανιάτης παραχώρησε τις έρευνες πετρελαίων σε ιδιώτες αντί στη δημόσια Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων!

Ολα τα παραπάνω αποπνέουν, χωρίς υπερβολή, υποτέλεια, «κοτζαμπασισμό» και δουλοπρέπεια της κυβερνώσας ελίτ στα αφεντικά της Ευρωζώνης και σε ομάδες της ολιγαρχίας! Ωστόσο οι δεσμεύσεις είναι αμείλικτες και πλήττουν ζωτικά συμφέροντα της μεγάλης πλειοψηφίας του ελληνικού λαού.

Θα αναφερθούμε για λόγους χώρου μόνο στο κρίσιμο θέμα του ασφαλιστικού, να δούμε πού οδηγείται και αν υπάρχει βιώσιμη εναλλακτική λύση.

ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ

Στο «DNA» της νεοφιλελεύθερης πολιτικής είναι η ιδιωτικοποίηση κερδοφόρων δημοσίων επιχειρήσεων, η αποδόμηση του «κράτους πρόνοιας», το άνοιγμα της κοινωνικής σφαίρας στην κερδοσκοπική δράση μεγάλων συμφερόντων και η ανακατανομή εισοδήματος υπέρ του χρηματιστικού κεφαλαίου.

Το Μνημόνιο ως ακραία έκφραση της συγκεκριμένης πολιτικής, έθεσε ως προτεραιότητα τη δραστική μείωση εισοδημάτων, κυρίως μισθών και συντάξεων, τη συντριβή εργασιακών δικαιωμάτων, τη διάλυση της «κοινωνικής ασφάλισης» και γενικά του κοινωνικού κράτους, για δημιουργία «πλεονασμάτων» υπέρ των πιστωτών.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στο διάστημα 2009-13, οι δαπάνες για συντάξεις (κύριες, επικουρικές, ΕΚΑΣ, δώρα) μειώθηκαν 5 bn. (από 28,9 içinde 23,8 δισ.), ενώ ο αριθμός των συνταξιούχων αυξήθηκε. Η μείωση των συντάξεων, σύμφωνα με τη Συνομοσπονδία Συνταξιούχων (ΑΓΣΣΕ), κυμαίνεται από 15% ώς 47% (μεσοσταθμικά 32%), ενώ παράλληλα αυξήθηκε το κόστος διαβίωσης και η φορολογία, με αποτέλεσμα τη φτωχοποίηση της μεγάλης πλειοψηφίας των συνταξιούχων!

Το βασικό «μότο» των μνημονιακών μέτρων ήταν οι μεγάλες παροχές στο ασφαλιστικό σύστημα (συντάξεις, υγεία, πρόνοια). Ωστόσο το πρόβλημα δεν είναι οι «παροχές», αλλά η «διαρροή πόρων».

Η βαθιά ύφεση μειώνει το ΑΕΠ και αυξάνει την ανεργία μειώνοντας αντίστοιχα τις εισφορές στο σύστημα. Από την άλλη η μείωση μισθών και η ανασφάλιστη εργασία (36%) οδηγούν σε μείωση εσόδων (8,5 δισ.), ενώ οι ανείσπρακτες (κόκκινες) οφειλές (15,5 δισ.) συρρικνώνουν παραπέρα τα αποθεματικά των Ταμείων, μετά το μεγάλο πλήγμα που δέχτηκαν από το Χρηματιστήριο ve PSI (12,5 δισ.).

Τέλος η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών (3,9%) και η αύξηση του αριθμού των συνταξιούχων μειώνει τις εισροές και αυξάνει τις υποχρεώσεις κάνοντας ανέφικτη τη βιωσιμότητά του. Τα αλλεπάλληλα νομοθετήματα με επίκεντρο τη μείωση των παροχών (ν.3863/10, ν.3865/14, κ.ά.), φέρνουν το σύστημα όλο και πιο κοντά στην κατάρρευση. Η κίνηση πρέπει να είναι στην αντίθετη κατεύθυνση της αύξησης των εισροών.

ΣΕ ΠΟΙΟ ΜΟΝΤΕΛΟ;

Το νέο μεσοπρόθεσμο που ψήφισε η κυβέρνηση 2015-18 με τις οδηγίες της τρόικας προβλέπει μείωση κρατικής χρηματοδότησης στο ασφαλιστικό σύστημα, ενοποίηση επικουρικών ταμείων στο ΕΤΕΑ και μείωση επικουρικών (ρήτρα μηδενικού ελλείμματος και συντελεστής βιωσιμότητας), καθώς και μείωση εφάπαξ (αρχικά 25%, ενώ νέα σενάρια μιλούν για 75%).

Στρατηγικός στόχος η αντικατάσταση του «ανταποδοτικού» ασφαλιστικού συστήματος από το «κεφαλαιοποιητικό» ώστε να γίνει πιο ισχυρός ο δεσμός εισφορών-παροχών.

Τι ακριβώς σημαίνει αυτό; Κατ’ αρχήν η ενοποίηση των επικουρικών αποσκοπεί στην αρπαγή των αποθεματικών των πλεονασματικών ταμείων και μετατροπή της επικουρικής σύνταξης, από δημόσια σε ιδιωτική ασφάλιση, με θέσπιση ατομικού λογαριασμού για κάθε ασφαλισμένο.

Το νέο μοντέλο δεν θα δίνει πλήρεις συντάξεις (απόσυρση κράτους από εγγυητή κύριας σύνταξης). Αντίθετα προβλέπεται κατάργηση της τριμερούς χρηματοδότησης (κράτος – εργοδότης – εργαζόμενος) και αντικατάσταση από το μοντέλο των «τριών πυλώνων».

Βασική σύνταξη 360 ευρώ με εγγύηση κράτους υπό προϋποθέσεις, αναλογική σύνταξη με βάση τα έτη ασφάλισης και ύψος εισφορών και τρίτον αμιγώς ιδιωτική ασφάλιση.

Το συγκεκριμένο μοντέλο οδηγεί από την «αλληλεγγύη των γενεών» (αναδιανεμητικό) στο μοντέλο «σύγκρουσης των γενεών» (κεφαλοποιητικό) ενοχοποιώντας τους ηλικιωμένους.

Η εισαγωγή της «βασικής σύνταξης» των 360 ευρώ που θα καλύπτει μόνο την ακραία φτώχεια και μιας συμπληρωματικής ανταποδοτικής σύνταξης, εξυπηρετεί την ανάπτυξη της ιδιωτικής ασφάλισης. Επίσης προβλέπεται κατάργηση πρόωρων συντάξεων και παράταση ορίων συνταξιοδότησης.

Τέλος, ο δημοσιονομικός περιορισμός του Μνημονίου, ότι μέχρι το 2060 η αύξηση των κρατικών δαπανών για συνταξιοδοτικές παροχές δεν πρέπει να ξεπερνούν το 2,5% του ΑΕΠ (με έτος αναφοράς 2009), οδηγεί πρακτικά σε εξαέρωση συντάξεων και μαζική εξαθλίωση συνταξιούχων στο εγγύς μέλλον.

ΥΠΑΡΧΕΙ ΛΥΣΗ ΚΑΙ ΠΟΙΑ;

Η κατάρρευση του συστήματος το 2016 με τα σημερινά δεδομένα θεωρείται βέβαιη. Η αποτροπή της κατάρρευσης προϋποθέτει ειδικά και γενικότερα μέτρα.

Τα ειδικά πρέπει να αποσκοπούν σε αύξηση των εισροών και αποτελεσματικότερη διαχείριση, την καλύτερη οργάνωση του συστήματος και βελτίωση των παροχών. Ειδικότερα χρειάζεται να κλείσουν οι «μαύρες τρύπες» της διαρροής εσόδων από εισφοροδιαφυγή, «μαύρη εργασία», «κόκκινα χρέη» στα Ταμεία, αποφυγή μείωσης ασφαλιστικών εισφορών, στήριξη κατώτατων συντάξεων και κοινωνικών παροχών, διαφάνεια και κοινωνικός έλεγχος στη λειτουργία κ.ά.

Ωστόσο η ουσιαστική επίλυση του ασφαλιστικού προϋποθέτει γενικότερες αλλαγές της οικονομικής πολιτικής. Παραγωγική ανασυγκρότηση και μείωση ανεργίας, δικαιότερη κατανομή εισοδήματος,αύξηση κατώτατων μισθών στο προ κρίσης επίπεδο, ριζοσπαστική φορολογική μεταρρύθμιση με αύξηση εσόδων και πάταξη φοροδιαφυγής και φοροκλοπής «εχόντων και κατεχόντων», μείωση αντιπαραγωγικών δαπανών, κατάργηση Μνημονίου, διαγραφή μεγαλύτερου μέρους του χρέους, αποτροπή λεηλασίας δημόσιας περιουσίας, δημόσιο και κοινωνικό έλεγχο τραπεζικού συστήματος κ.ά.

Ασφαλώς ένα σύγχρονο κοινωνικό-ασφαλιστικό σύστημα δεν συνδέεται μόνο με εξασφάλιση πόρων, αλλά πρέπει να βρίσκεται στην καρδιά ενός αληθινού «κοινωνικού κράτους» με αποστολή την εξάλειψη της φτώχειας, δραστική μείωση κοινωνικών ανισοτήτων, προάσπιση εργασιακών δικαιωμάτων, εφαρμογή 35ώρου, πολύπλευρη στήριξη ανέργων, προώθηση ουσιαστικής ισότητας γυναικών στην εργασία και οικογένεια, προστασία πρώτης κατοικίας από πλειστηριασμούς, φροντίδα αστέγων κ.ά.

Κατά συνέπεια η έξοδος του ασφαλιστικού συστήματος από την κρίση αποτελεί συστατικό στοιχείο της εναλλακτικής πολιτικής προοδευτικής εξόδου από την κρίση, που μόνο μια πραγματική φιλολαϊκή κυβέρνηση μπορεί να εγγυηθεί. Η ανάπτυξη ισχυρού κινήματος αντίστασης – αλληλεγγύης – ανατροπής κατά των μέτρων του Μνημονίου αποτελεί κρίσιμο παράγοντα ανάδειξης μιας τέτοιας κυβέρνησης.